In elke nieuwsbrief die Netwerk CS tussen 2002 en 2008 verspreidde, werd een directeur geïnterviewd over het diversiteitsbeleid van zijn of haar instelling. De interviews geven een mooi beeld van de ontwikkeling binnen organisaties en in de cultuursector.
juli 2006
Hij is bevlogen, uitermate politiek bewust, geeft niet om uiterlijke schijn of statussymboliek, heeft energie voor twee of drie en bezit een onhollandse dosis humor. Charles Esche, directeur van het Van Abbemuseum in Eindhoven mocht voor het project Be(com)ing Dutch in the Age of Global Democracy op 17 mei 2006 de Stimuleringsprijs Culturele Diversiteit (van de Mondriaan Stichting)van 500.000 euro in ontvangst nemen. Volgens eigen zeggen past Be(com)ing Dutch perfect in zijn nieuwe beleid en bij zijn kersverse missie: "Ik ben bezig het Van Abbemuseum te veranderen in het belangrijkste experimentele kunstmuseum van West Europa."
Maar wat is het doel van Be(com)ing Dutch?
'Wat houdt het Nederlandschap in en hoe voelt dat? Dat zijn de centrale vragen van het Be(com)ing Dutch project die ook letterlijk uit de titel zijn te halen.'
Be(com)ing Dutch zal in een looptijd van achttien maanden kritisch onderzoek plegen naar 'onze' identiteit in de 'global visual culture'. De jury van deze door de Mondriaan Stichting gecreëerde stimuleringsprijs loofde het winnende plan in haar beoordelingsrapport met uitspraken als: The museum is interested in the world... and shows the willingness to learn and to find connections... the projects have the potential to become exemplary on an international level.
Hoe gaat het Van Abbe dit allemaal waarmaken?
‘Eigenlijk zoals we dat de afgelopen jaren gedaan hebben. Door ideeën over te brengen, tentoonstellingen te maken..... uiteindelijk door een evenwicht te zoeken tussen radicalisme en gastvrijheid.’
De core-business van dit museum is dus niet het verder verzamelen en aanvullen van de Van Abbe collectie?
‘Ik zie het als mijn taak om wat radicaal is gastvrij te maken en alles wat gastvrij lijkt/is te radicaliseren. Ik heb daar al een begin mee gemaakt met bijvoorbeeld de tentoonstellingen EindhovenIstanbul. Van cruciaal belang bij deze tentoonstelling, in feite mijn eerste tentoonstelling in dit museum, was de kruisbestuiving tussen kunstenaars uit Turkije en kunstenaars uit Eindhoven. Ik vind het belangrijk op internationaal niveau denkbeelden over cultuur en kunst daarin uit te wisselen en verder na te denken over de rol van kunst en het museum in de samenleving. Wij als kunstmuseum hebben in de eerste plaats een educatieve taak. Wij zijn er voor de bezoeker. Wij krijgen ook steeds meer aanvragen voor projecten en bijeenkomsten van buitenaf. Hoe meer mensen van dit museum gebruik maken, hoe beter. Het is onze taak om ja te zeggen op alles, pas in tweede instantie gaan we de mogelijkheden onderzoeken en faciliteren.’
Hoe zorgt het museum voor de inbedding van deze activiteiten en tentoonstellingen bij het publiek en dan specifiek bij de verschillende doelgroepen?
‘Door specifiek thema’s te kiezen die daarbij aansluiten. Het museumbeleid richt zich nu specifiek op internationale tendensen die zich afspelen in Oost Europa, Azië, Noord Afrika en Zuid Amerika. Bovendien werken we veel met gastconservatoren. Zo heb ik een conservator uit Turkije gevraagd te werken aan de eerder genoemde EindhovenIstanbul tentoonstelling en momenteel hosten wij een gastconservator uit Polen en Duitsland. Ik zie het belang in van goede voorbeelden voor elke groep.’
Internationaal is nog niet intercultureel. Waarom geen Nederlandse conservator met bijvoorbeeld Turkse roots of achtergrond?
‘Dat zou ik heel graag willen, maar ik ken ze niet. Ik leer de Nederlandse erfgoedsector nog kennen. Ik bezit zelf ook nog niet de Nederlandse nationaliteit. Be(com)ing Dutch is voor mij dan ook erg actueel. Mijn netwerk is vooral internationaal. Het kost me relatief weinig moeite om dit aan te boren en te activeren. Stepping Stones? Een mentortraject voor erfgoedtalent met een dubbele culturele achtergrond? Ik vind dat een goed idee, wij doen er sinds kort zelf aan mee. Daar wil ik graag meer van weten. Maar, begrijp me niet verkeerd ons personeelsbestand is al zeer divers.’
Ook als je kijkt naar het hogere kader; conservatoren, afdelingshoofden etc?
‘Nee, dat zou inderdaad beter kunnen. Ik moet me daar echt in gaan verdiepen. We zijn aan regels gebonden en kunnen daar als gemeente museum niet zelfstandig veranderingen in aanbrengen.’
Heeft u veel weerstand ondervonden bij het zittende personeel, gezien de artistieke koers die het Van Abbe nu vaart, steeds verder weg van de westerse kunstgeschiedenis en het inhuren van externe expertise in de vorm van gastconservatoren?
‘Goede vraag. Ja dat heb ik zeker gevoeld toen ik mijn nieuwe beleid aan het museumpersoneel kenbaar maakte. Wat ongetwijfeld te maken heeft met mijn achtergrond. Ik ben westers opgevoed in Manchester. Mijn ouders waren communistische vluchtelingen uit de DDR. Waarschijnlijk heb ik me daardoor altijd veel met politiek bezig gehouden. Van huis uit ben ik mediëvist. Ik heb de middeleeuwen bestudeerd voor wat betreft het Jodendom, het Christendom en de Islam. Later volgde de museologie. Misschien dat ik daarom kunst ben gaan zien als werktuig, maar om op je vraag terug te komen. Ik druk mijn stempel op het Van Abbemuseum net zoals Jean Leering dat voor mij heeft gedaan. Alleen was hij meer gefocust op Amerika. Hij heeft dus de basis van een flexibel museum gelegd. Ik maak daar gebruik van en zet dat voort op mijn eigen manier.’
Ondervind u weerstand vanuit het veld, andere kunstmusea/instellingen op de vrije experimentele koers van het Van Abbemuseum en de plek van diversiteit daarin?
‘Daar trek ik me niets van aan. Ik ben bezig met de identiteit en missie van mijn eigen museum. Zij moeten allemaal hun eigen koers varen. Ook dat is diversiteit.’