Als je mensen een vis uit grachten wilt voorschotelen zal je ze moeten overtuigen dat de vis niet vervuild is. Want ja, vissen raken vervuild en kunnen schadelijke stoffen opnemen als ze in een vervuilde omgeving leven. De grachten en het oppervlakte water zijn de afgelopen jaren een stuk schoner geworden, zo ook de vissen?
Vervuilde vis
Vissen kunnen grote hoeveelheden toxische stoffen opslaan zoals zware metalen en dioxines. Hoe vervuild een vis is afhankelijk van de soort en de leefstijl. Een vis die hogere in de voedselkringloop staat is over het algemeen meer vervuild. Een watervlooi neemt de chemische verontreiniging op en slaat deze in kleine vetdruppeltjes op. Watervlo-etende vis zal die vetdruppeltjes dan ook weer binnenkrijgen. Na het eten van duizenden watervlooien zal de vis in verhouding een grotere hoeveelheid vervuiling me dragen. Bij een roofvis is de vervuiling uiteindelijk het grootst. (1) Hoe vervuild een roofvis is ligt ook aan zijn dieet. Als de vis vooral bodemwoelers en bodemdieren eet is het waarschijnlijk dat hij meer vervuild zal zijn. Karper en barsem zijn bodemwoelende vissen.
Zwangere geen roofvis
Zwangere vrouwen worden door het Voedingscentrum geadviseerd bepaalde vis soorten niet te eten. Zo wordt afgeraden om wilde palingen en wolhandkrab te eten uit de Nederlandse wateren. (1) Ook is er het advies om geen roofvis te eten zoals snoek, snoekbaars, paling, tonijn en koningsmakreel. Vanwege de gezondheidsvoordelen van vis wordt wel geadviseerd om vis te eten. Het consumeren van vis heeft een positief effect op de ontwikkelen van het hersenen en zenuwstelsel en beschermt tegen hart- en vaatziekten. (2)
Vangst verbod
Vis uit sommige wateren bevat zoveel vervuiling dat het niet meer toegestaan is om deze vis te vangen of te verhandelen. Om deze reden is er voor paling en wolhandkrab op een aantal gebieden een vangstverbod. (4) Omdat paling zo vervuild bleek is er ook onderzocht hoe vervuild de andere zoet water vissen zijn in Nederland. Uit dit onderzoek bleken alle onderzochte schubvissen (blankvoorn, brasem en snoekbaars) te voldoen aan de Europese veiligheidsnormen voor dioxines en zware metalen zo ook de geteste snoekbaars uit het Noordzeekanaal. (5)
Lozing opschonen
Veel van de huidige vervuiling bevindt zich vooral op de bodem en is daar terecht gekomen door lozing. Totdat de Wet verontreiniging oppervlakte water in 1970 werd ingevoerd kon men al zijn afvalwater lozen in het oppervlakte water. In Amsterdam is Waternet verantwoordelijk voor het opruimen en opschonen van de vervuiling. Een deel van vervuilde gebieden is ondertussen opgeschoond.
Controle
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) bewaakt de veiligheid van het voedsel. Zij controleert vissers of de vis voldoet aan de voedsel veiligheidsnormen van de warenwet. De NVWA doet dit tijdens de aanlandkeuring. De aanlandkeuring vindt meestal plaats bij de visafslag of bij vissers zelf. Niet alle binnenwatervissers brengen hun vis naar de visafslag maar verkopen het direct aan de groothandel of detailhandel. Als de NVWA vermoed dat vis van een beroepsvisser niet voldoet aan de normen dan zal er een onderzoek ingesteld worden.
Consumptie aantal
Hoe veilig het is om vis te eten uit de grachten is vooral afhankelijk van hoe vaak je de vis eet. Vervuilde paling wordt niet gezien als een risico voor de consument omdat de gemiddelde consument weinig paling eet. Het consumeren van paling vormt wel een risico voor de paling sportvissers die 1 keer maand zelf gevangen paling eten. Zelfs voor de groep ‘palingliefhebbers’ verwacht de RIVM niet dat ze een gezondheidsrisico lopen. Dit komt doordat het huidige paling aanbod vooral afkomstig is van de schonere kweekpaling. (6) Schubvis is minder vervuild dan paling en wolhandkrab. Zo nu en dan een vis uit de grachten eten zou dus zonder gezondheidsrisico moeten kunnen.
1. van der Heijden PGM. Kopzorgen over picogrammen en nanogrammen. aquacultuur. 2002 Jun.
2. Voedingscentrum. voedingscentrum. [Online]. [cited 2015 11 13. Available from: HYPERLINK "http://www.voedingscentrum.nl/nl/mijn-kind-en-ik/zwanger/wat-kan-ik-wel-en-niet-eten-tijdens-mijn-zwangerschap-.aspx" http://www.voedingscentrum.nl/nl/mijn-kind-en-ik/zwanger/wat-kan-ik-wel-en-niet-eten-tijdens-mijn-zwangerschap-.aspx .
3. EFSA. SCIENTIFIC OPINION Scientific Opinion on health benefits of seafood (fish and shellfish) consumption in relation to health risks associated with exposure to methylmercury. Opinion of the Scientific Committee/Scientific Pane. Parma: EFSA, NDA; 2014 Jul 14.
4. Rijksoverheid. rijksoverheid. [Online].; 2011 [cited 2015 11 13. Available from: HYPERLINK "https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2011/03/31/vangstverbod-paling-en-wolhandkrab-vanaf-1-april-van-kracht" https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2011/03/31/vangstverbod-paling-en-wolhandkrab-vanaf-1-april-van-kracht .
5. M.K. van der Lee SPJvlMHvdNMJJKLAPH. Contaminanten in schubvis. Wageningen UR, RIKILT - Instituur voor Voedselveiligheid, Imares Wageningen UR.
6. voedselveiligheid RRFO. RISICOBEOORDELING INZAKE AANWEZIGHEID VAN DIOXINES EN DIOXINE- ACHTIGE PCB’s IN PALING. riscobeoordeling. Wageningen: RIVM, RIKLT; 2007.
7. L.A.P. Hoogenboom MJJKMHvNMKvdlWAT. Onderzoek naar dioxines, dioxineachtige PcB’s en indicator-PCB’s in paling uit Nederlandse binnenwateren. Wagening UR, RIKLT; 2007.