ARtours
ARtours is op de helft van de subsidie periode, “maar” zegt Hein Wils: “we zijn nog lang niet op de helft van onze ambities!”. Margriet Schavemaker en Hein Wils vertellen in een tijdelijk open – maar op maandag gesloten- Stedelijk Museum over ARtours. ARtours is één van de projecten die in de eerste ronde van voormalige Innovatieregeling gehonoreerd werd. Schavemaker: “Het project heeft veel meer gebracht dan we konden dromen. De impact is nationaal en internationaal ‘beyond’ verwachting.” Het Stedelijk Museum creëert een open source platform met een toepassing van Augmented Reality (AR) om op vernieuwende wijze verhalen over de collectie te delen met het publiek en hen te prikkelen om zelf verhalen, foto's of informatie toe te voegen. Met een eigen of geleende smartphone kan het publiek zowel buiten als binnen het museum multimediale toevoegingen (audio, beeld, video, animatie) bekijken en beluisteren. Kenners en leken kunnen hun interpretaties delen en kunstwerken verrijken door er informatie aan te koppelen. Buiten het museum, in de stad, worden plekken getagd en voorzien van informatie over de verbinding van die plek met moderne kunst en design.
Innovatie is vooruitkijken
Schavemaker: “Innovatie is een fijn woord.” Dat innovatie niet per se om technologie gaat maken Wils en Schavemaker daarna direct duidelijk. Schavemaker: “Het is veel breder. Vernieuwende technologie speelt zeker een rol, maar het meest vernieuwende is de wijze waarop je naar je eigen organisatie kijkt. Innovatie is oog hebben voor duurzaamheid, het opnieuw verankeren in de maatschappij, helemaal in een sterk veranderende samenleving. Innovatie is een noodzakelijke beweging, herijking. En zodra het innovatieve van een project afsterft moet je al bezig zijn met de volgende innovatie.” Wils: “Innovatie is vooruitkijken.”
Draagvlak
Het projectteam heeft volgens Schavemaker en Wils verschillende kwaliteiten. Zowel inhoudelijk als organisatorisch en op professioneel en persoonlijk vak is er een dynamische balans die elkaar scherp houdt. Bovendien is een van de doelstellingen van ARtours: het creëren van draagvlak binnen de organisatie en het duurzaam veranderen van de instelling. De hele organisatie wordt dan ook vanaf begin af aan betrokken, en heeft veel verschillende onderdelen van de organisatie beïnvloed. Schavemaker: “In het begin heb ik uit moeten leggen wat het Augmented Reality inhield. Presentaties, bijeenkomsten en concrete voorbeelden lieten zien dat het project in een breder kader is te plaatsen” legt Schavemaker uit. Conservatoren, educatieafdeling en communicatieafdeling vernieuwen, raken geïnspireerd, gaan anders werken. Door het betrekken van alle collega’s wordt de hele organisatie door het project opgeschud: het Stedelijk innoveert.” En dat is volgens Schavemaker en Wils erg belangrijk: “We zijn onszelf opnieuw aan het uitvinden.” De wisselwerking tussen project en organisatie zit in een opwaartse spiraal: Schavemaker: “Het project genereert erg veel positieve aandacht en dat straalt af op alle medewerkers!”
Leermoment
Een eerste opvallend leermoment kwam er bij Schavemaker en Wils toen een half jaar na de start van ARtours het besef daagde dat er te weinig aan de online communicatie was gedaan. Schavemaker: “we hebben in die periode vooral veel gepraat met mensen en presentaties gegeven maar verder waren we onzichtbaar. We hadden in die tijd al een blog moeten gaan bijhouden e.d. Dat hebben we nu goedgemaakt maar het is nog steeds hard werken om deze bij te houden”.
Samenwerkingen
Schavemaker: “De digitaliserende wereld confronteert en overtuigt de cultuursector om samen te werken.”De Tate in Londen is toch wel een internationale droompartner van Schavemaker en Wils. En omdat Nederland volgens Schavemaker op het gebied van Augmented Reality zeker een pionier is, zal deze en andere wereldwijde samenwerkingen in het verschiet liggen. Het is Schavemaker en Wils bovendien opgevallen hoe groot de internationale reikwijdte van het project ARtours is. “In het buitenland is er veel aandacht voor het project en wordt het in een adem met het Tate en MoMA genoemd (red: zie artikel New York Times elders op deze site). Nederlanders hebben een iets behoudender karakter, maar zijn zeker net zo nieuwsgierig en enthousiast over het project” verklaart Wils het verschil tussen de nationale en internationale reacties op het project.
Schakelmomenten
Een belangrijk moment voor het project was daar waar de eerste kiem van het project ontstond. Schavemaker was door het begeleiden van een scriptie over Augmented Reality geprikkeld geraakt ‘iets’ met dit onderwerp te doen. Toen ze bij het Stedelijk begon als Hoofd Collecties en Onderzoek in augustus 2009 kwam net de innovatieregeling in beeld. Alles viel toen op zijn plek: de fascinatie voor augmented reality, de bijzondere situatie van het Stedelijk Museum dat al jaren gesloten was voor publiek en nieuwe platforms voor haar collectie wilde ontwikkelen en de goede samenwerking met design bureau Fabrique die voor het museum bezig was met een nieuwe website.
Uit het gesprek met Schavemaker en Wils komt sterk naar voren dat deze wisselwerkingen het project heeft doen laten ontstaan en verder heeft laten groeien. Met de komst van Wils als projectleider kwamen er ook nieuwe inzichten in het project en de samenwerking met de technische partners. Deze nieuwe blik gaf het inzicht om weer goed naar de kern van ARtours en de positie van het Stedelijk als opdrachtgever te kijken. De inbreng van zijn netwerk en kennis van technische innovatieve projecten positioneerden het Stedelijk volgens Shavemaker en Wils weer terug naar de rol van projectleider. Door LAYAR in een andere positie te zetten, meer die van onderaannemer ipv partner, kwamen er kansen voor andere (kleine) start ups vrij en meer budget voor de inhoud. Meer vrijheid dus en meer flexibiliteit.
Focussen door loslaten
Wils: “Door het loslaten en verkennen van de eigen directe projectomgeving ontdek je opnieuw de waarde van het project, het brengt je weer dichterbij.” Schavemaker heeft wel eens gedacht: waarom ook al weer? Om vervolgens het unieke van ARtours Stedelijk weer in te zien. Het zoeken naar de kern van het project blijft waardevol. Schavemaker: “Onze ARtours zijn anders dan die van anderen omdat wij naast de historische reflectie op de plekken waar we ons begeven ook ruimtes hacken zoals het museumplein, Lowlands of het Westergasterrein en zodoende onze expositieruimte uitbreiden. Wils: “Dit soort besefmomenten leveren nieuwe energie, je ontdekt wat het project moet zijn, je gaat weer terug naar de basis.”
Duurzaamheid
“De duurzaamheid van het project is onbekend, het levert nu veel op, maar over drie jaar?.” Hein somt het doel van ARtours op: “eind volgend jaar een platform hebben dat werkt, zich heeft bewezen, en dat we kunnen gebruiken om zelf verhalen te vertellen, anderen verhalen laat vertellen en zich blijft ontwikkelen. Dat is de duurzaamheid, tot in de lengte der dagen een verhaal vertellen. De gedachte is duurzaam en de veranderingen binnen de organisatie zijn duurzaam”.
Tip
Op de vraag of Schavemaker een tip heeft voor andere projectleiders antwoordt ze resoluut: “Mensen staren zich blind op doelgroepen, op het naar binnen halen van mensen en zijn bang om mensen uit te sluiten. Bij dit soort (vernieuwende) projecten gaat niet om de kwantiteit. Die gedacht is visieloos. Het gaat om innovatie op allerlei niveaus. Het opnieuw ontdekken van je bezoekers, maar ook je eigen organisatie, de wijze waarop je als instelling in de samenleving staat. Het project is een middel tot innovatie en geen bezoekerscanon”
Geen samenwerking te gek...?
Alle projectleiders krijgen de vraag: Als je zou moeten samenwerken met … Hoe zien Schavemaker en Wils de samenwerking voor zich met ...de lokale dierenspeciaalzaak? Schavemaker en Wils reageren direct enthousiast en geven aan dat de ARtours juist ontwikkeld is om bruggen te slaan tussen gebruiker en omgeving en aanleiding is voor het aangaan van vele samenwerkingsverbanden. Het gaat al met al om delen en contact maken, juist ook met andere partijen dan verwacht kunnen dialogen gecreëerd worden en verhalen teruggekoppeld worden. Juist het meer contact met naar buitenwereld en het naar buiten treden en de dialoog aangaan staan centraal voor Schavemaker en Wils, het project en het Stedelijk.
De Twitter bio’s van Margriet Schavemakers en Hein Wils laten ons het volgende weten: Schavemaker: Art historian and media theorist - currently working as Head of Collections and Research at the Stedelijk Museum in Amsterdam. Wils: Old school new media expert. Projectlead Augemented Reality at Stedelijk Museum. Culture, Arts & Music minded, LowlandsTV veteran. Apple-aficionado, musician.