Het Nederlands-Belgische kunstenaarsduo Jodi heeft hun nieuwste werk uitgebracht op dvd.
Op zich niet zo bijzonder want steeds meer kunstenaars brengen werk op dit medium uit, ware het niet dat het werk van Jodi grotendeels draait om bugs, nutteloosheid en verdraaiing op het gebied van code en software. Een goed voorbeeld hiervan is hun werk Wrong browser dat door een bug in de software de hele kleureninstelling van je computer verandert. Je zou kunnen stellen dat hun werk zich richt op de structuur van het materiaal. Hiermee onderscheiden ze zich van veel andere kunstenaars die de computer als tool gebruiken om te photoshoppen of een video te monteren. Een ander punt waarmee ze zich onderscheiden is dat hun werk in verschillende contexten functioneert. Ondanks dat hun werk voor een kunstcontext is gemaakt, functioneert en 'leeft' het ook buiten deze context zonder kunstmatig te zijn. Zo valt hun werk te bewonderen in diverse designmagazines en hebben al diverse universitaire studies rond games zich bezig gehouden met hun untitled game, terwijl hun cd-rom OSS/ een succes onder kantoorpersoneel werd. Dat laatste omdat het werk (dat de computer lijkt over te nemen) voor de grap op computers van onwetende secretaresses werd geïnstalleerd.
Hun nieuwste werk draagt de cryptische titel All wrongs reversed ©1982. Voor wie echter een beetje thuis is in de geschiedenis van de computer is duidelijk dat het eerste gedeelte van de titel geïnspireerd is op een slogan van een zekere Dr. Wang. Deze schreef eind jaren zeventig een gratis versie van Basic (Tiny Basic) en schijnt zo'n hekel aan copyrights gehad te hebben dat hij een aantal slogans en woorden bedacht die op een humoristische manier de vloer aanveegden met het door hem zo gehate begrip. Zo vielen bij het opstarten in de code van het programma woorden en slogans te lezen als Copyleft en All wrongs reserved. Jodi gebruikte deze laatste term en keerde de betekenis daarvan nog een keer om en voegde daar ©1982 aan toe. De bedoeling daarvan wordt duidelijk als je de dvd bekijkt: wrongs (fouten) kunnen ook werk (kunst) zijn en ze zijn gemaakt met een computer uit 1982.
Jodi's dvd bestaat uit een 45 minuten durende registratie van code schrijven en activeren op een ZX Spectrum computer uit 1982. De hele opname laat enkel en alleen het beeldscherm zien zoals de gebruiker van de computer dat ziet. Bij de start zie je het laden van de code, na een korte storing zie een rechthoekig vlak met daarom heen een gekleurde rand die flikkert. Het zijn de enige beelden met kleur. De rest van de registratie is zwart-wit. Als de code eenmaal is ingeladen zie je code die getypt en gemanipuleerd wordt. Het wekt het gevoel van een live-ervaring op. Je neemt waar dat iemand aan de slag is met code schrijven en de worsteling ermee. Sommige ingetypte code werkt niet goed, er gebeuren soms rare en oncontroleerbare dingen op het scherm, soms lijkt het apparaat niet goed te werken, ruis en storing lijken de machine op een gegeven moment doen crashen. Op deze manier krijg je heel helder voor ogen hoe de ervaring van een vroegere gebruiker met dit apparaat moet zijn geweest. Het is een moeizaam gevecht dat ergernis oproept maar ook zo zijn momenten van verbazing kent, zoals bijvoorbeeld het moment waarop je ziet dat de ingetypte tekst opeens in staat is om geometrische figuren op het scherm te tonen. En als je je mee laat voeren met de dvd kan je af en toe zelfs lachen als aan het einde van de opbouw van een plaatje opeens 'bleep' klinkt.
Het kijken naar de ervaring van een werk gemaakt met middelen uit 1982 geeft een gevoel van ongrijpbaarheid, juist omdat het min of meer iets is uit een tijd die heel dichtbij is maar waarvan de look en feel aandoet als komt ze uit een tijd die we al heel lang geleden achter ons hebben gelaten. De opnames lijken op een performance uit een lang vervlogen tijd. Maar ondanks het hele oude gevoel dat het werk uitstraalt, herken je tegelijkertijd, vooral als je zelf wel eens hebt geprogrammeerd, de problemen van het eindeloos opnieuw testen van de code of een vastlopende computer. Programmeren is vaak een moeizaam proces, en hoewel we nu bijna tweeëntwintig jaar verder zijn, kun je je afvragen of er eigenlijk wel zoveel veranderd is voor de kunstenaar die verder wil gaan met de computer dan het gebruik van standaard softwarepakketten.
Computertalen ontstaan en sterven voordat je op de helft van je leven bent, Operating Systems (Mac 68k, OS 7, 8, 9, X) komen en gaan in een zelfs nog hoger tempo en de hardware die eens op bijna elke straathoek te koop was, is binnen een mum van tijd nergens meer te vinden. Maar ondanks dit alles ga je door met programmeren op een computer in een taal waarvan je niet weet hoelang ze nog zal bestaan, want uiteindelijk is er altijd weer die uitdaging om iets aan de praat te krijgen. En dat is tegelijkertijd ook het interessante van All wrongs reversed ©1982: het laat een proces zien dat uit een ver verleden lijkt te komen (de begintijd van de homecomputer) in een taal (basic) die op sterven na dood is en die onbegrijpelijk dreigt te worden. Toch voel je wat er aan de hand is, juist omdat aan de ervaring (het programmeren) nog weinig veranderd is.
Dat dit product wordt uitgegeven op een dvd maakt in feite de cirkel rond, dvd is geen techniek voor de eeuwigheid. Zelfs filmmaatschappijen zijn zich bewust van de tijdelijke houdbaarheid van het product en geven er slechts zestig dagen garantie op. Maar voor het werk van Jodi zal het niet veel uitmaken, dvd-rot, het verschijnsel dat de structuur van het materiaal aantast waarvan een dvd is gemaakt, past bij hun werk zoals bugs en onvolkomenheden in software programma's, waarmee pijnlijk de vinger wordt gelegd op de mooie wereld die nieuwe technologische uitvindingen ons beloven.
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd in: Metropolis M
nr 1, februari/ maart 2004, p. 149-150
website Peter Luining: www.ctrlaltdel.org
website Metropolis M: www.metropolism.com