Binnen de culturele sector lijkt het maken van fouten haast onmogelijk; falen met overheidsgeld is niet aan de orde. Maar is het soms niet juist nodig om de fout in te gaan? En wat kun je daar van leren? “Juist bij innovatie moet je fouten kunnen maken”, zegt Willem Velthoven, directeur Mediamatic. “Je probeert nieuwe dingen en fouten zijn daarmee gelegitimeerd. Je moet alleen weten wanneer je op moet houden.”
‘Onze bazen eten het wel weg bij een oestertje’ - Bert Mulder
De eerste spreker, Bert Mulder; voormalig informatieadviseur bij de Tweede Kamer, bevestigt het idee dat fouten maken in sommige sectoren niet geaccepteerd wordt. Zo ook bij de Tweede Kamer; we hebben het immers over het hart van de democratie. Zijn relaas over het mislukte automatiseringsproject van de Tweede Kamer, bewijst echter iets anders.
Het concept van een elegant documentatiesysteem was goed en in theorie uitvoerbaar. De leverancier sputterde eerst nog tegen, maar ging uiteindelijk overstag. Bert en zijn team lieten de uitvoering van het project vol vertrouwen in hun handen. Dat bleek een grote vergissing. Na bijna een jaar werd duidelijk dat de bouwers geen grip op de situatie hadden en niet capabel waren om het project succesvol af te ronden.
De fout die Bert toen maakte, was om niet direct in te grijpen. Hij bleef optimistisch: “Daar gaan we over vergaderen en dat sturen we bij”. Dat bleek niet mogelijk; het systeem werd niet afgebouwd en Bert zag zijn reputatie veranderen van de langverwachte innovator, in een persona non grata.
Wat Bert heeft geleerd van deze mislukking, is dat de uitvoerbaarheid van een idee altijd getoetst moet worden. En ook dat grote fouten kunnen leiden tot leren, maar dat dit een bewuste keuze is. Wil een organisatie daadwerkelijk een lerende organisatie worden, dan dient er binnen iedere afdeling actief gewerkt worden aan transparantie. Als dit consequent gebeurt, werpt dat op korte termijn zijn vruchten af. En dat is noodzakelijk in dit tijdgewricht.
‘Ik ben keihard op m’n bek gegaan’ - Pim Betist
Van de politiek naar de muziek met Pim Betist. Hij richtte in 2006 de website SellaBand op, waar artiesten gefinancierd worden door fans en hiermee de mogelijkheid krijgen muziek op te nemen.
Sellaband was zo’n prachtig idee dat Pim de directeur van Sony Music wist over te halen om zijn baan op te zeggen en het bedrijf te gaan leiden. De directeur nam de beginselen van de traditionele muziekindustrie mee naar Sellaband, die niet goed toepasbaar bleken op Pim’s nieuwe concept van ‘crowd funding’.
Er werd vastgehouden aan het medium CD, wat een grote fout bleek. Het bedrijf verloor de helft van de marge doordat ze iedere fan een CD moesten sturen. Bovendien veranderde de scope van het bedrijf van het promoten van muziek, naar het verkopen van CD’s.
Met de opgedane inzichten in wat niet werkt bij crowd funding, besloot hij zijn nieuwe project anders aan te pakken en zijn visie niet te compromitteren. Bij Africa Unsigned draait het om digitale muziek, bestaat er een betere balans tussen financiële en emotionele winst en houdt hij het ingewikkelde bedrijfsmodel van crowd funding simpel en eerlijk voor gebruikers.
Samenvattend stelt Betist vast dat zijn grootste ‘Oops’ momenten ontstonden op momenten waar hij te weinig vertrouwen had in zichzelf, of, zoals ook Bert Mulder benoemde, wanneer hij leunde op anderen van wie hij de expertise overschatte.
Een blunder is zoiets als degraderen in de laatste seconde - Julius Vermeulen
Na de swingende presentatie van Pim Betist, moet je van goede huize komen om een presentatie over postzegels boeiend te maken. Gelukkig was daar Julius Vermeulen, die als Adviseur Kunst en Vormgeving verantwoordelijk is voor het gezicht van TNT Post.
De post blijkt de branche bij uitstek als het gaat om leren van fouten. Er spelen namelijk enorme processen die tot stand komen door de inspanningen van veel mensen. Vermeulen vindt blunders bij postzegels eigenlijk onnodig, juist omdat er door zoveel verschillende mensen aan wordt gewerkt. Het team bij TNT, de ontwerper(s), drukker. Toch gaat er veel mis.
Een miscommunicatie waardoor een wandsculptuur van Jan Wolkers niet op transport ging, maar werd gesloopt. Een serie postzegels over de Veluwe met gravures van dieren die, naar bleek uit later onderzoek, helaas niet voorkomen op de Veluwe. Ook pijnlijk: de situatie waar de koningin bij de presentatie van een postzegel constateerde dat er een verkeerde tekst op stond. Onnodig, volgens Vermeulen, al is er een schrale troost: dit soort mislukte postzegels raken binnen een mum van tijd uitverkocht en veranderen in collector’s items.
Door met intercity snelheid - Björn Stenvers
Björn Stenvers heeft, mede door zijn ADHD, een flink aantal oops momenten meegemaakt. Hij herkent het vertrouwen in anderen; vrienden, grote bedrijven, waarbij je alles aan hen overlaat en denkt ‘dat komt wel goed’.
Zijn verhaal over Yaris Art, oude stations ingericht als galeries, dat hij in zijn studententijd opzette met vrienden, lijkt een aaneenschakeling van impulsieve beslissingen. Terwijl er een mediacircus rond Yaris Art losbarstte, werden zijn vrienden weggekaapt door grote bedrijven en bleef hij alleen achter met enorme schulden. Ondanks dat zijn oops momenten hem veel tijd (en geld) hebben gekost blijft voor hem gelden: gewoon doorgaan. Geloof in jezelf, maak fouten, leer ervan. Oopsen blijven toch wel komen.
Arnica Elsendoorn sluit de ochtend af met ‘hoe het bewegingsstuk Casadam schipbreuk leed tussen Casablanca en Amsterdam’. Het uitwisselingsproject dat bewegingstheater moest introduceren in Marokko begon moeizaam, maar Arnica wuifde een onheilspellend voorgevoel weg.
Tot haar vreugde werd Casadam lovend ontvangen op het festival waar het gelanceerd werd. Echter, bij terugkomst in Amsterdam pleegden de Nederlands-Marokkaanse acteurs contractbreuk, Arnica werd door de directeur van het theater beschuldigd van onzedelijke praktijken en de Marokkaanse acteurs gingen om de haverklap in staking.
Achteraf had ze de cultuurverschillen tussen Marokko en Nederland toch danig onderschat en dat werd het stuk uiteindelijk fataal. Haar advies? Volg je intuïtie bij aanvang van een project. Bij twijfel altijd terugtrekken.
Tijdens de middagpauze vindt de Make Love Not Art Lunch plaats, waar gegeten en gesproken kon worden met de initiators van verschillende gehonoreerde innovatieprojecten.
Error is a crucial engine of discovery - Kathryn Schulz
Met een mooi verhaal over de ontdekkingsreiziger John Ross, die het slachtoffer werd van een luchtspiegeling en hiermee op het nippertje de door hem gezochte Noordwestelijke doorvaart miste, illustreert keynote speaker Kathryn Schulz hoe je eigen overtuiging soms een slechte raadgever is. Met een optische illusie toont ze dat het maken van fouten niet te wijten is aan persoonlijke inferioriteit.
Fouten zijn niet meer dan een bijverschijnsel van een systeem dat in de bijna alle gevallen juist heel goed werkt. Onze intelligentie en de fouten die we maken zijn onafscheidelijk; zonder het één kan het ander niet bestaan.
Tenslotte wijst ze erop dat fouten meestal niet catastrofaal zijn, in tegendeel. Op de korte termijn voelen we ons er teleurgesteld onder, ongelukkig zelfs. Uiteindelijk hebben we onze fouten nodig; ze leiden tot nieuwe ideeën en creaties.
Als creatief moet je nooit vertrouwen op een financieel directeur waar je nooit ruzie mee hebt - Rachida Azough
Rachida Azough toont een indrukwekkend staaltje zelfreflectie: haar eigen tekortkomingen meet ze breed uit. Achteraf begrijpt ze niet waarom ze zo blij was toen ze werd gevraagd als creatief directeur van Kosmopolis Nederland. Ze had plezier in haar toenmalige baan en wat moest ze in de culturele sector? Een pilot voor een diversiteitsproject nota bene. Draaide dat niet altijd uit op mislukkingen?
Met een flinke dosis zelfoverschatting besloot ze ‘dat varkentje wel even te wassen’. Ze had moeten erkennen dat zij en de financieel directeur te weinig ervaring hadden en moeten investeren in een goed team. Maar ze werd een manusje-van-alles: ‘wie te flexibel is, denkt alles te kunnen zijn, maar is uiteindelijk helemaal niets’. Waarom? Het enige zinnige wat ze erover kan zeggen is: “Het waren naïeve dwalingen die onder grote druk en uit zelfbehoud ontstonden”.
De DOEN Pitches volgen, waarop gestemd kon worden tijdens de theepauze. De winnaars zijn *Openmargin en World of Citycraft.
In Dutch we say 'kip ei’ - Duncan Stutterheim
ID&T, waarvan de ‘D’ voor zijn naam staat, is het bedrijf van Duncan Stutterheim. De bescheiden gabberfeestjes waar het mee begon, groeiden uit tot megafeesten waar één op de drie jongeren uit zijn dak ging. T-shirts verkochten met meer dan 10.000 orders per week als warme broodjes.
Gedreven door geloof in zichzelf en in de gabbermuziek greep Duncan te laat in toen de gabberhype als een zeepbel uiteen spatte. Hij moest 21 mensen ontslaan. Achteraf had hij de merchandise, die niet tot zijn expertise behoorde, beter kunnen uitbesteden aan professionals.
ID&T’s festival Mysteryland, waar 80% van de bezoekers voor de hardcore kwam, moest volgens Duncans gevoel radicaal anders. Alle hardcore werd van het programma geschrapt. Aanvankelijk kwamen er boze brieven en weinig bezoekers, maar vandaag de dag worden er 60.000 mensen blij gemaakt op het festival. Durf het roer om te gooien, is zijn advies.
Gestuwd door opportunisme bracht ID&T zijn eigen radiozender in de ether, wat bijna zijn doodsvonnis werd. Het koste hem al zijn spaargeld. Hij besluit voortaan naar zijn gevoelens te luisteren en terug te gaan naar waar hij goed in is: feesten organiseren. En met succes: met het Sensation Dance event, Duncan’s ultieme droom, heeft hij inmiddels 13 landen veroverd.
Door stevige zelfreflectie na oops-momenten, heeft Duncan in zijn carrière na een diep dal toch weer de top kunnen vinden. De filosofie die hij momenteel voert in zijn bedrijf, draagt daar ook aan bij. Persoonlijke ontwikkeling loopt parallel aan de ontwikkeling van het bedrijf. Hij investeert in mensen, zodat zijn werknemers dicht bij hun gevoel blijven, en het bedrijf bij hen.
Leila Liberge vertelt vervolgens over WatWasWaar; een website die toegang biedt tot historische informatie over elke plek in Nederland. “Om subsidiegeld binnen te halen creëer je Utopia”, zegt Leila, “maar op het moment dat je het geld krijgt, begint de realiteit”.
Bij WatWasWaar werd het concept gehonoreerd, maar niet het hele gevraagde bedrag gegeven. Toen Leila later als projectleider werd aangesteld, realiseerde ze zich te laat dat het project niet was terug geschaald naar het verkregen budget. Ook besefte ze zich dat ze een risico nam met de webbouwer, maar er werd helaas bewezen dat ‘het beseffen van een risico niet wil zeggen dat het risico niet gaat optreden’.
Er werd wel ingegrepen, maar te laat. Een andere fout, die Leila vaker terugziet in subsidieregelingen, is dat er geld gegeven werd voor het ontwikkelen van technologie, maar niet voor marketing. Dit terwijl marketing essentieel is om succes te realiseren en te meten. Desalniettemin blijft Leila bij WatWasWaar; iets afmaken is interessant.
‘It’s still a great place to live’ - Wouter Osterholt en Elke Uitentuis
Wouter Osterholt en Elke Uitentuis zijn een kunstenaarsduo, geïnteresseerd in transformatie in de stedelijke omgeving en de mislukkingen die daaruit voort vloeien. Ze vertellen over hun zes maanden durende project ‘Your Home is in our Hands’; een onderzoek naar het psychologische effect van de economische crisis op de inwoners van Victorville.
In het stadje in de high valley nabij Los Angeles, dat ook wel ‘Victomville’ genoemd wordt, werden in 2009 net opgeleverde villa’s afgebroken omdat de banken geen andere uitweg zagen. Hierdoor werd het stadje het gezicht van de gekte van de economische crisis.
Wouter en Esther bouwden een McMansion op wielen en sleepten deze door de straten van Victorville, om reacties van bewoners uit te lokken. Ze zagen makelaars die verdord gras groen verfden en woedende bewoners die uit hun huis gezet werden en vlak voor vertrek cement door de gootsteen spoelden.
Van één van de meest gewilde plekken en de vertegenwoordiging van de Amerikaanse droom, verzande Victorville in drugsoverlast, geweld van gangs en ontploffende crystal meth laboratoria. Victorville staat symbool voor de grootste ‘oops’ in de recente Amerikaanse geschiedenis.
Het verhaal van Matthijs Bouw sluit mooi aan. Hij vertelt over mislukte bouwprojecten en de hechte relatie die architecten hebben met fouten. Te groot, te klein, verkeerde akoestiek, verloedering.
Fouten binnen de architectuur worden breed uitgemeten in de media. Je kunt dit als architect maar beter accepteren als onderdeel van je werk; de architectuur wordt niet voor niets een “aaneenschakeling van glorieuze mislukkingen” genoemd. Beta-versies zijn niet mogelijk en er kan niet getest worden.
Matthijs geeft als tip fouten te forceren: daaruit komt vernieuwing voort. En ook om te relativeren. Karel Weber zij ooit: “Het is geen probleem als gebouwen lelijk zijn, dan loop je toch gewoon een blokje om?”
Brood en kruimels - Frans Nauta
Frans Nauta sluit de dag af en vertelt ons over het mislukken van het innovatieplatform. Het idee voor Stichting Nederland Kennisland, vóór investeren in onderwijs, kwam tot stand als alternatief op Nederland distributieland; vóór investeren in asfalt.
Na een artikel in het NRC werd Nederland Kennisland een hype en in het regeerakkoord stond een. In 2003 werd hij gebeld door toenmalig minister president Balkenende en gevraagd om secretaris te worden van het Innovatieplatform. Ja natuurlijk! Maar direct trokken er rillingen van twijfel door zijn lijf.
Drie lessen die heeft hij geleerd, ten eerste om bij aanvang goed te onderhandelen over secundaire voorwaarden. Ga er nooit vanuit dat het allemaal wel goed geregeld zal zijn. Tweede tip: de Wet van Haast. “Als jij haast hebt en de ander niet, dan ben je een speelbal”. Doe dan dus rustig aan. Tenslotte: less is more. Focus; richt je ‘op het brood, en niet op de kruimels’.
Foto's zijn hier te vinden.