In elke nieuwsbrief die Netwerk CS tussen 2002 en 2008 verspreidde, werd een directeur geinterviewd over het diversiteitsbeleid van zijn of haar instelling. De interviews geven een mooi beeld van de ontwikkeling binnen organisaties en in de cultuursector.
april 2004
Mensen die mij een half uur laten wachten, wens ik een soa toe. Ik hoop dat ze van een trap vallen; dat hun huisdieren weglopen; dat hun vrouw wegloopt; dat hun vrouw een boekje over hen opendoet met daarin bekendmakingen als: "Hij kwam altijd te laat. En soms kwam hij nooit." Ik heb het slechtste voor met mensen die mij een half uur zonder koffie of thee laten wachten.
Edwin Jacobs is niet een half uur te laat. Hij is ruim driekwartier te laat. Als hij in een roman van mij zou voorkomen dan zou hij nu voor me zitten zonder armen (die zijn hem ontnomen bij een Middeleeuwse marteling), zonder ogen (ordinair uitgestoken), en met een kwijlende tong waarmee hij antwoorden zou proberen te formuleren tijdens het interview. Maar ogenblikkelijk spreekt de Hermans-bewonderaar ook in mij: het berust op een misverstand. Ik ben van half drie uitgegaan en Jacobs van drie uur. En dat hij door wethouders op het stadhuis nog eens een kwartier is opgehouden: dat kan iedereen overkomen. Niks is erger dan misverstanden die tot nieuwe kunnen leiden. Misschien is Jacobs wel de aardigste museumdirecteur van Nederland. En is het vreselijk als zijn vrouw bij hem vandaan loopt! We zullen zien.
Ik ben in het Jan Cunen museum in Oss. Momenteel is er een Jacob Maris tentoonstelling te zien, in combinatie met Moderne Kunst. Als Edwin Jacobs aanschuift aan het tafeltje waar ik zit zonder koffie, heeft conservator René Pingen mij al een kwartier bezig gehouden en mijn eerste aanval afgeweerd: 'Ook Oss heeft een grote Turkse en Marokkaanse gemeenschap. De stad is niet zo groot als Amsterdam of Rotterdam, wel is 'de problematiek' vergelijkbaar. Alleen is in Oss de tegenstelling allochtoon en autochtoon veel minder gepolitiseerd. Om de etniciteit minder politiek relevant te maken zijn we gaan spreken over de "kernbewoner". Het duidt de Ossenaar als iemand die in Oss is en zijn etniciteit, sociale achtergrond of opleiding laat voor wat het is. Het gaat om personen, ook zo’n belangrijk woord, en juist die personen die de omgeving als een spectrum om het museum kleuren en die kleur vorm geven: in hen zelf.
'We hebben nooit echt onderzoek gedaan naar bezoekersaantallen van allochtone bezoekers. Maar we hebben een actieve houding naar scholen in de stad. In dat verband hebben we ook veel contact met een VMBO-school. De bedoeling is dat wij leerlingen gedurende hun hele schoolcarrière een aantal keren op bezoek krijgen. Natuurlijk ook met de gedachte dat ze na hun diploma de weg naar het museum weten te vinden. We organiseren niet speciale tentoonstellingen voor de jeugd. Wat we wel hebben zijn speciale projecten bij de exposities voor hen. Bijvoorbeeld nu bij Maris, een klassieke tentoonstelling (19e eeuwse schilderkunst). We proberen te laten zien wat inspiratie betekent. Maris liet zich inspireren door tijdgenoten en 17e eeuwse kunst. We hebben een dj uitgenodigd en lieten leerlingen van de VMBO-school zien dat een hit van nu bestaat uit een aantal ingrediënten: samples van vroeger, bekende melodieën, etc. Dus met iets dat bij hun belevingswereld aansluit, laat je ze eerst kennismaken. Maar dan - en dat is essentieel - laat je ze zo'n zelfde principe herkennen bij Maris aan de hand van opdrachten en vragenlijsten.'
Waarom de keuze om ook Moderne Kunst te exposeren?
'Omdat wij er van uitgaan dat Hedendaagse kunst - net als bijvoorbeeld Maris - in een traditie werkt. Dingen staan nooit los van elkaar. We willen laten zien dat hedendaagse kunstenaars dus ook niet zomaar iets doen. En dat er allerlei linken zijn. We hebben laatst scholieren gevraagd om een filmpje te maken over moderne kunst. In het uurtje dat ze hier zijn, zagen ze de tentoonstelling, maar leerden ze ook te werken met een camera en hoe belangrijk geluid is. En ze leerden hoe het is om in teamverband te werken.'
Het Jan Cunen museum heeft ooit de landelijke prijs voor 'kunst en educatie' gewonnen. Waar bij andere musea wordt gevreesd voor uitsterving van de bezoekers, bruist het in de zalen van het museum in Oss.
Maar wat vindt de oude Ossenaar ervan als tijdens zijn museumbezoek groepjes leerlingen met camera's en dj-installaties slepen?
'Meestal wordt het scholenbezoek in de ochtenden gepland als het museum voor normaal publiek nog gesloten is, maar soms plannen we de bezoeken juist in de middag. En merken we dat de bezoekers erg gefascineerd zijn door de jongeren die dan in het museum rondlopen.'
Als Jacobs instemmend begint te knikken, begin ik over het personeel dat hier werkt.
Waar zijn de exotische Ossenaren?
Jacobs: 'In de gemeente Oss is de participatie van allochtonen op de werkvloer een probleem. De gemeente realiseert dat niet goed, eigenlijk alleen in ondersteunende beroepen. Te denken valt aan: groenvoorziening, coördinatie in de schoonmaak, licht secretarieel werk. Het museum heeft vorig jaar ingezet op een projectcoördinator. Ten minste hbo geschoold. Degene die we zochten moest eindverantwoordelijk worden voor projecten. Inmiddels hebben we een Marokkaanse vrouw gevonden die dat fantastisch doet. Het museum vecht er voor om die persoon structureel te behouden. Niet zij in het bijzonder, maar wel het profiel, de competentie.
In het museum werken totaal plusminus 22 mensen: vaste krachten, inhuur en op projectbasis. Wetenschappers, kunstenaars, technische mensen, projectcoaches, educatoren. Allen met zeer uiteenlopende achtergronden, zowel cultureel als qua opleiding en ervaringen. Van de 22 zijn er zes mannen en 16 vrouwen.
Het museum is gratis te bezoeken, waarom?
'Politieke keuze,' zeggen Jacobs en Pingen tegelijk. Daarna vervolgt Jacobs alleen: 'We willen bereiken dat mensen terugkomen. En we hebben groepen die structureel terugkomen. Denk aan het onderwijs. Maar we hebben ook individuen die incidenteel terugkomen. Bij hen hangt het bezoek vaak af van de tentoonstellingen die er in het museum te zien zijn. De volgende tentoonstelling is een expositie van een hedendaagse fotograaf. Daar zullen weer heel andere mensen op af komen dan op Maris. Je kunt er niet voor zorgen dat iedereen altijd terugkomt. Wel dat er zo'n 30.000 bezoekers per jaar bij ons over de vloer komen. Daar doen we veel voor.' Zijn woorden galmen door het kleine museum. Maar ze gaan niet teloor. Ze klinken zelfs via de MD-speler bij mij thuis stevig in de oren. Jacobs is jong en nog niet moe. Volgens mij is dat de reden dat er zoveel jongeren over de vloer komen. Hij praat gedreven. En bij de uitgang biedt hij zijn excuses aan voor het te laat zijn. Ook ik moet terugkomen is volgens mij zijn boodschap. We geven elkaar een hand.