In elke nieuwsbrief die Netwerk CS tussen 2002 en 2008 verspreidde, werd een directeur geïnterviewd over het diversiteitsbeleid van zijn of haar instelling. De interviews geven een mooi beeld van de ontwikkeling binnen organisaties en in de cultuursector.
oktober 2004
Het is nazomer in Nederland. Warm en benauwd in Amsterdam. Ik beklim de trappen van het statige herenhuis waar uitgeverij Vassallucci in gevestigd is met concerngenoten Meulenhoff en Arena. Oscar van Gelderen, directeur van Vassallucci, heeft zijn kantoor op de bovenste verdieping, de zolder. De uitgever zit met zijn mouwen opgestrookt achter zijn bureau. Ik hijg nog uit van de beklimming en kijk om me heen. Het is hier waar de schrijver zijn eerste reactie op zijn typoscript krijgt; Hier wordt champagne gedronken of een glaasje water als de schrijver getroost moet worden. Hoeveel schrijvers zouden tegen de trap hebben opgezien? Hoeveel zijn 'm weer afgerend, met nieuwe moed, nieuwe ideeën?
Van Gelderen zet mij een glas water voor. Hij weet dat ik ook schrijf, weliswaar voor de concurrent (Nijgh & Van Ditmar). Ik spreek hem op de dag voor mijn vertrek naar Italië om daar mijn debuutroman af te schrijven.
Waar kijk je naar als je overgaat tot publicatie van een boek? Vind je het belangrijk wie de schrijver is?
'Bij buitenlandse auteurs weet je nooit wie de auteur is. Je krijgt een manuscript en op basis daarvan moet je beslissen of je het koopt. Er worden zelfs boeken gekocht voordat het überhaupt is aangekocht in het land waar de schrijver woont. Vassallucci heeft een scout in New York die met uitgeverijen in Engeland, Frankrijk en Spanje werkt. Iedere week krijg ik memo's van boeken die de ronde doen in die landen, en daaruit selecteer je. Dan weet je nooit wie de auteur is. Die komt misschien één keer langs voor een auteursbezoek.
Je moet heel snel kunnen beslissen, je moet heel snel kunnen zien of een boek potentie heeft. De concurrentie is moordend. Soms ben je een uur te laat, en dan gaat bijvoorbeeld een prachtboek als Het Kaartenhuis (van Mark Z. Danielewski - EvdK) aan je neus voorbij.' Van Gelderen heeft er nog steeds spijt van, want hij kijkt een moment treurig. Hij hervindt zich na een flinke slok water. 'Met Nederlandse boeken is het een heel ander verhaal. Vassallucci is een nieuwe uitgeverij. Ik heb geen Mulisch, geen Nooteboom. Je hoopt de Nootebooms van over vijftig jaar te ontdekken. Dus hebben we altijd ingezet op debuten, wat logisch is als je geen establishment hebt. Ik denk dat we een redelijke neus voor debuten hebben. Jarenlang hebben we een van de drie spraakmakende debuten van het jaar uitgegeven.' Namen als Abdelkader Benali, Khalid Boudou, Said el Haji komen voorbij. Schrijvers die allemaal prijzen hebben gewonnen met hun werk dat herdruk op herdruk herleeft. 'Als je kijkt naar wie er de interessantste debuten uitgeven, dan zijn dat vaker eerder de kleintjes. Zoals Annelies Verbeke bij uitgeverij De Geus en een zekere Yusef el Halal bij Nijgh & Van Ditmar. Maar bij Querido bijvoorbeeld vind ik veel minder interessante debuten zitten. Omdat de noodzaak om debuten uit te geven bij hen veel kleiner is. Ze hebben een ruggengraat van grote namen. Wij zetten een debutant op nummer één in de catalogus. Bij andere uitgeverijen is het achteraan aansluiten, want dan is Hugo Claus weer zoveel jaar, of Campert, of Van Kooten. En dan kom je als debutant als snel op pagina 28.'
Vassallucci heeft veel allochtone schrijvers. Komt dat doordat jullie daar actief naar zoeken?
'Het is een wisselwerking. Wij hebben een actieve houding, maar op een gegeven moment heb je een naam in een scene. Zoals wij ook een naam hebben in de Joodse scene omdat we heel veel Israëlische, Jiddische en Joodse non-fictie uitgeven. Dus als een Joods iemand in Nederland met een boek bezig is dan zal hij eerder bij mij terechtkomen, omdat hij waarschijnlijk heel veel boeken van Vassallucci in zijn kast heeft. Onze actieve houding bestaat eruit dat we festivals opzetten en evenementen sponsoren. We hebben ook een goede band met het Rotterdamse literaire magazine Passionate.'
Heeft elk boek een eigen doelgroep?
'Ik geloof het niet. Surinaamse boeken worden niet alleen door Surinaamse mensen gekocht. Marokkaanse schrijvers worden, denk ik, voor driekwart gelezen door Nederlanders. Wat je ook van Nederland kan zeggen, er is een enorme interesse in andere culturen. Ik richt mij niet op een doelgroep. Dat kan ook niet. Stel dat je een IJslandse auteur uitgeeft, dan zou je er heel weinig verkopen omdat IJsland zo klein is.'
Worden debuten niet meer door jongere lezers gekocht?
'Daar ben ik het niet mee eens. Slaap! van Annelies Verbeke lijkt me een boek dat door alle leeftijdsgroepen gekocht wordt. PCM, het concern waar Vassallucci onder valt, heeft wel een onderzoek laten uitvoeren naar hoe haar uitgeverijen gekarakteriseerd worden. Vassallucci werd gezien als 'mentaliteit'. Dat vond ik een leuke karakterisering, want het gaat er bij ons meer om hoe je uitgeeft. We houden ons niet altijd aan conventies, doen niet immer alles hetzelfde als de rest. Mentaliteit tonen, daar gaat het bij Vassallucci om. Khalid Boudou had bij het uitkomen van Het Schnitzelparadijs prachtige recensies, maar Arjan Peeters van De Volkskrant schreef een slechte recensie en vroeg zich af of andere recensenten iets in hun ogen hadden. Wij hebben toen een paginagrote advertentie in Vrij Nederland geplaatst met een hele lijst van fantastische quotes uit recensies. Plus die van Arjan Peeters. En daaronder: "Wie heeft er iets in zijn ogen? Al die recensenten of Arjan Peeters?"'
'Arjan Peeters,' antwoord ik. Van Gelderen glimlacht. 'Juist. Maar andere uitgevers hadden mij die actie afgeraden. "Dan word je volgende boek nog erger afgekraakt," zeiden ze. Dat was niet zo. Het volgende boek kreeg een prachtrecensie, door Arjan Peeters geschreven.'
Wat voor mensen werken er bij Vassallucci?
'Bij een uitgeverij die heel uitgesproken is, zoals Vassallucci, moet je wel een club mensen hebben die niet duf is. Mensen denken altijd: "Vassallucci, een beetje raar, een beetje herrie, een beetje wild." Dus je moet een beetje raar, een beetje herrie en een beetje wild zijn om hier te werken. Mentaliteit moet je hebben.'
Kijk je niet naar afkomst? Wil je niet ook een mix van culturen in huis hebben, omdat jullie boeken dat ook zijn?
Van Gelderen begint te lachen. 'Dus we zouden een neger in dienst moeten hebben die alle zwarte auteurs binnenhaalt. Zo werkt het natuurlijk niet. Talent spotting heeft niets met afkomst te maken. Je moet geïnteresseerd zijn. En rebels, daarom zijn schrijvers als El Haji en Boudou bij ons.'
Van Gelderen staat op en geeft me een hand bij het afscheid nemen. Ik ren rebels de trap af, als een jongen van zestien; ik kan alles en iedereen aan; ik ga een fantastisch boek schrijven!