Materiaal
Bij het bepalen van de juiste schoonmaakmethode moeten een aantal aspecten van het voorwerp overwogen worden. Wat is bijvoorbeeld de textuur en stevigheid van het materiaal?
De Radiolaria lampen zijn gemaakt van polyester weefsel. De weefsels zijn in twee texturen vormgegeven: een dunne, fijne stof en een dikkere honinggraat textuur. Beide texturen zijn los en open, wat veel ruimte voor stof en pluisjes/deeltjes overlaat om in het weefsel te nestelen. Deeltjes zijn vaak zurig van aard en kunnen met een hoge luchtvochtigheid op lange termijn een chemische reactie op het weefsel geven en zo schade aan het materiaal aanrichten. Daarnaast verdoffen stof en deeltjes de kleur en uitstraling van het werk. Het is dan ook nodig om de voorwerpen af en toe grondiger te reinigen. Een stofzuiger alleen is dan niet genoeg. De stofzuiger kan niet diep genoeg tussen en binnenin het dikke, luchtige materiaal van de honinggraat lampen reiken. Ongekleurd textiel van museumobjecten mag echter ook gewassen worden. Dit kan alleen met de hand. Wasmachines, drogers en strijkijzers kunnen niet gebruikt worden omdat ze het voorwerp zullen beschadigen.
Voor het wassen van het materiaal wordt het object wel even gestofzuigd. Hiervoor wordt er een nylon doek om de zuigmond van de stofzuiger gevestigd om de zuigkracht af te nemen, de zuiger te filteren en de stof te beschermen. In het geval dat het object zwakke plekken heeft, wordt dit extra afgeschermd met een polyester of nylon stof. Dit wordt dan losjes over de zwakke plek vastgenaaid. De lampen van Radiolaria zijn echter nog in goede staat.
Omvang
De Radiolaria lampen zijn erg groot. Het wassen in een gewone wasbak is dan ook geen optie. Daarvoor in de plaats heb ik gebruik gemaakt van grote steriele kookpan (wat schoner en dan ook veiliger is dan een teiltje) uit de keuken van het restaurant. Polyester vraagt om een wastemperatuur van 40°C, wat constant werd bijgehouden met een thermometer. In de pan werd een beetje (geurloze en kleurloze) wasmiddel doorgeroerd. Na het weken werden de lampen een aantal keer gereinigd om het wasmiddel goed uit de stof te halen.
Creative oplossingen
Normaal gesproken zouden textiele objecten daarna op een stevige vorm worden gelegd om het textiel, dat zwakker is geworden door het water, te ondersteunen. Maar omdat de lampen van Radiolaria rond en driedimensionaal zijn en makkelijk buigen en indeuken, is het plat neerleggen van de lampen niet mogelijk. Op dat soort momenten moeten creatieve oplossingen bedacht worden. Ik moest de ondersteuning achterwegen laten, maar daarvoor in de plaats zorgde ik ervoor dat de lampen niet werden neergelegd. De lampen dreven los in het water en na het wassen hing ik ze via hun label op aan een kledingrek, waar ze veilig konden drogen zonder te vervormen.
Aanbevelingen
De juiste verzorging van de Radiolaria lampen nog eens op een rijtje:
-Half-jaarlijks tot jaarlijks moet het stof op de lampen worden verwijderd met een stofzuiger. Scherm de zuigmond af met een polyester of nylon doek om de lampen te beschermen.
-Wacht met het wassen van de lampen tot het hoognodig is. Dit is in geval van slechte hantering, een ongelukje zoals bij het knoeien op de stof en/of wanneer er veel stof aan de onbereikbare plekken van de lampen ophoopt waardoor het materiaal gaat verkleuren.
-Was de lampen nooit in de wasmachine om vervorming te voorkomen. Was de lampen met de hand in een steriele bak of teil.
-Gebruik enkel schoon water en vervang het water wanneer het verkleurd. Gebruik een beetje wasmiddel (1 theelepel per liter) dat zowel geur- als kleurloos is met een neutrale Ph waarde. Was de wasmiddel na gebruik goed uit de stof met nieuw water.
-Ondersteun de lampen met twee nylon schermen tijdens het wassen en/of voorkom dat de lampen ergens op- of tegenaan ligt, zowel tijdens het wassen als het drogen.
-Droog de stof met een föhn op een koele stand. Doe niets met de lampen voordat ze volledig droog zijn.
Meer weten?
Ben je geïnteresseerd in de manier waarop museumobjecten verzorgd en gehanteerd worden? Het Canadian Conservation Institute (CCI), onderdeel van de Canadese Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, heeft op haar website een schat van informatie vrijgesteld over de behandelmethodes van verschillende soorten museumobjecten: van schilderijen tot voertuigen en van plantaardige objecten tot plastic en rubber.
Bronnen
CCI Textile Lab (8 januari 2020), 'Caring for Textiles and Costumes' Canadian Conservation Institute.
CCI Textile Lab (22 februari 2019), 'Mechanical Surface Cleaning of Textiles' Canadian Conservation Institute.
CCI Textile Lab (22 februari 2019), 'Washing Non-coloured Textiles' Canadian Conservation Institute.
Elize Laney (datum onbekend), 'Radiolaria – Tentaculus minimus' Gimmii Dutch Design.
Maite Quiles (2014), 'Radiolaria' Mediamatic.
