De verteller, zijn dorp en zijn ironie
Dirk Van Weelden
De cd-rom small world van Florian Thalhofer biedt het portret van Schwandorf, een dorp in de Beierse landstreek Oberpfalz. Van dit dorp heeft Thalhofer vrij veel verstand, aangezien hij er is geboren en getogen. Het openingsscherm toont een wazig beeld van de Aarde, zoals gezien vanuit een ruimteschip. Thalhofers stem vertelt dat de Oberpfalz maar een nietig vlekje van het aardoppervlak beslaat, al vraagt hij zich wel eens af of het wel werkelijk deel uitmaakt van de planeet Aarde.
Constante en dragend element is de vertellersstem van Thalhofer zelf en daarmee is het eerste en belangrijkste gezegd over de nadrukkelijke eenvoud van de cd-rom. Dit is geen historisch dossier of sociaal-journalistieke reportage over een dorp, maar een ongekunsteld persoonlijk verhaal. small world is het werk van een verteller, die beelden, geluiden, documenten en anekdotes presenteert uit zijn dorp van herkomst voor een publiek van buitenstaanders. Maar een naïeve apologie van het dorpsleven is small world niet, aangezien uit alles blijkt dat die buitenstaandersblik ook de zijne is geworden, dankzij een nieuw leven in Berlijn.
Een kleine veertig tableaus brengen de gebruiker naar het dorpsplein, de school, de winkels, de kroegen, een parkeergarage en een aantal plekken in en rond het dorp waaraan herinneringen verbonden zijn. De interactiviteit die de gebruiker ten dienste staat is minimaal. Wel kan hij de links aangekondigd zien in een venstertje rechts bovenin, maar veel meer dan een vage indruk van wat er dan volgt kan hij niet hebben. Bovendien zorgt de structuur van de hyperlinks ervoor dat keurig alle tableaus bezocht zullen worden, welke route de gebruiker ook kiest. Het medium is werkelijk niets anders dan een zo min mogelijk aandacht vragend instrument in dienst van de vertelling.
small world is een vertelling, maar eentje die geen plot heeft, geen hoofdpersonen, zelfs geen ontwikkeling. Thalhofer is de gids, de verteller, en hoewel zijn teksten, naar keuze, volledig in beeld verschijnen, dringt hij zich niet op de voorgrond, zoals het een echte verteller betaamt. Hij laat ook vrienden, kroegbazen, stamgasten en de bewaker van de parkeergarage aan het woord en vertelt over de geschiedenis van winkels, cafés en de voorwerpen en mensen die erin te vinden zijn. Zonder een poging te doen het verleden her op te voeren draait alles om de tijd dat Thalhofer er zijn jeugd doorbracht en met zijn vrienden droomde van de grote wereld buiten Schwandorf. De grote wereld die Schwandorf binnendringt als begin jaren tachtig de overheid een kerncentrale wil bouwen en uit het hele land actievoerders en politie-eenheden naar het dorp optrekken. Of de grote wereld die valt te bespeuren in de Amerikaanse, Nieuw-Zeelandse en Australische underground-rock, die de vrienden importeren en beluisteren op het viaduct over de autosnelweg, midden in het bos, de autodeuren wijd open, de muziek op tien, de krat Naabecker Bier (het belangrijkste bier ter wereld) tussen hen in.
Zo klein is de wereld in Schwandorf dat de aanwezigheid van een enkele kunstenaar, die dertig jaar geleden zijn opleiding in de grote stad München genoot, de verklaring is van de verkrijgbaarheid van zijn sigarettenmerk (Gitanes) in de cafés die hij bezoekt. Zo naverteld lijkt small world een simpele rondleiding langs de plaatsen, gezichten en anekdotes van een saaie, dorpse jeugd. Maar dat is het niet. Wat deze cd-rom bijzonder maakt is de sfeer die hij oproept, ten eerste dankzij die dwingende eenvoud van het interface, die rust en laconieke beschouwelijkheid stimuleert en ten tweede dankzij de evenwichtige keuze van de details, plaatsen en herinneringen. Het is een sfeer die niet anders dan bluesy kan worden genoemd.
Thalhofer oefent geen harde of cynische kritiek uit op zijn jeugd of het leven in Schwandorf, maar zijn illusieloze verwondering sluit gelukkig iedere vorm van idealisering uit. De beklemming die uitgaat van conservatieve, zelfs nazistische onderstromen in de Oberpfalz en de nadrukkelijke aanwezigheid van de politieschool in het dorp, worden even lichtvoetig als trefzeker aangestipt. Er spreekt een melancholieke en scherpe observatie uit de minuscule levensverhalen van een paar vrienden, die in de streek bleven of die van anderen, die moedige pogingen ondernamen een nieuw leven in Berlijn of New York te beginnen.
Thalhofer portretteert de kleinheid van zijn geboortedorp met scherpte en zonder sentiment, maar ook met sympathie en humor, want van het besef dat de grote wereld geen haar beter is, alleen groter, is dit werk doortrokken. Wie experimenteel of intellectueel uitdagend gebruik van nieuwe media zoekt, heeft niets aan small world. Het is eerder een uiterst geslaagd voorbeeld om het nieuwe medium elegant en precies te onderwerpen aan Florian Thalhofer's verhaal, dat eerder een lied is, een nuchter, ironisch en teder lied, de Schwandorf Blues.
Archive Diary
18-11-2014 / Joyce Chen
Works on Sheep shaver/OS9 and Windows 7/ Quicktime 7.7
Credits
small world by Florian Thalhofer / photography Juliane Henrich
Translation: Lisa Steward and Douglas Heingarther
Thanks to Kathleen Newill, Joachim Sauter, Claudius Lazzeroni, Christof Thalhofer, Björn, Birte, Ralph, Timm, Tobi
Music by Minor Threat, Fugazi, The Mountain Goats, Beck, Eels, Belle&Sebastian, Pavement, Lou Reed