Midden in die moderne Europese samenleving zag hij een nieuw soort mens opstaan: de massamens. Deze massamens plukt wel de vruchten van de beschaving, maar is zelf niet in staat om die in stand te houden. Sterker nog, hij denkt dat het in stand houden van de beschaving vanzelf gaat. Hij wil wel de lusten, maar niet de lasten van de vrijheid. Als die massamens het voor het zeggen krijgt, dacht Ortega, zal de democratie ontsporen in een ‘hyperdemocratie’. Daarin is het gelijkheidsdenken zo ver doorgevoerd dat mensen bijna elke vorm van hiërarchie of autoriteit verwerpen – zelfs waar die onmisbaar is: wetenschap is dan bijvoorbeeld ´ook maar een mening´.
Wat kan onze samenleving redden? Volgens Ortega y Gasset vraagt dit om een wedergeboorte van de filosofie, en de vorming van een nieuwe elite, van welke rang of stand ook, die zich in dienst wil stellen van een groter ideaal. Daarnaast heeft Europa een nieuw, samenbindend perspectief nodig. Daarom riep Ortega op tot de vorming van een Verenigd Europa. Maar, waarschuwde hij, dat Europa kan alleen slagen, als zij haar gedeelde culturele fundament terugvindt. Zo niet, dan zullen de afzonderlijke landen juist verder uit elkaar drijven en botsen.
In hoeverre is die analyse ook van toepassing op onze eigen tijd? Leven we in een hyperdemocratie? Zijn wij massamensen, en hoe uit zich dat? Daar praten we over tijdens dit programma met o.a. journalist Francisco van Jole, filosoof en publicist Yoram Stein en vertaler Diederik Boomsma.