Adrian Paci, Zineb Sedira, Bouchra Khalili, Claudia Cristovão en Ho-Yeol Ryu verbeelden met foto's en film werkelijke en imaginaire plekken, vrijwillige en gedwongen reizen. Imagined Places is een tentoonstelling over het verlangen op een andere plek te zijn en de realiteit van gedwongen migratie.
Imagined Places is de laatste in een reeks van vier experimentele hedendaagse kunsttentoonstellingen, ondersteund door het Mondriaan Fonds. Met de vier exposities – De Dono Code, Betsabeé Romero; Cars & Traces, Erick Beltrán; The World Explained en Imagined Places – ontwikkelt het Tropenmuseum een eigenzinnige visie op de rol die kunst in een cultuurmuseum kan spelen. De tentoonstelling Imagined Places is samengesteld door Anke Bangma, die sinds 2011 werkzaam is als conservator hedendaagse kunst in het Tropenmuseum.
Treffende foto's van Adrian Paci en Ho-Yeol Ryu
Twee fotowerken weten in één beeld te vatten hoe migratie en mobiliteit het bestaan van mensen in onze geglobaliseerde wereld bepalen. In Ho-Yeol Ryu’s (Seoul, 1971) compositiefoto van Hannover Airport, Flughafen (2005), lijken vliegtuigen elkaar te verdringen om een plekje in het luchtruim. Het resultaat is een beeld dat gezien kan worden als icoon van de enorme vlucht die de zucht naar mobiliteit heeft genomen.
Adrian Paci's (Shkoder, 1969) fotowerk Centro di Permanenza Temporanea (2007) toont eveneens een vliegveld, maar nu als een metaforische plek, waar mensen vast zitten in een permanente situatie van ‘tijdelijkheid’. Een groot aantal mannen en vrouwen verdringt elkaar op een vliegtuigtrap, terwijl van een vliegtuig elk spoor ontbreekt. De trap lijkt een eiland in een betonnen vlakte. De foto suggereert dat reizen lang niet voor iedereen is weggelegd, terwijl de wereldwijde economische ongelijkheid mensen er tegelijkertijd soms toe dwingt. Geheel in de stijl van Paci verbeeldt Centro di Permanenza Temporanea de hardheid, maar ook de absurditeit van de onzekere sociaaleconomische realiteit.
Indrukwekkende video-installaties verbeelden relaties tot plekken
Middle Sea (2008), het werk van Zineb Sedira (Parijs, 1963) in de Parkzaal, is een overweldigende, monumentale video-installatie die gaat over hoe je je kunt bevinden tússen twee plekken. Middle Sea toont een man, die dwaalt door de lege gangen van een varend schip. Het is onduidelijk waar hij vandaan komt of naartoe gaat en of het gaat om een werkelijke reis, een droombeeld of een herinnering. Door de soundtrack, gecomponeerd door Mikhail Karikis, worden deze mysteries versterkt. Op poëtische wijze vormt Middle Sea een universeel beeld van de ontelbare reizen die generaties migranten, fysiek en in hun herinnering, hebben afgelegd.
Fata Morgana (2006), de video-installatie van Claudia Cristovão (Luanda, 1973) in de Parkzaal, laat vijf in Angola geboren Portugezen zien, die hun land van herkomst beschrijven. Hun verhalen schetsen de contouren van een imaginair Afrika, dat alleen bestaat in overgeleverde herinneringen en projecties. Hoewel de plek die zij gepassioneerd beschrijven niet werkelijk bestaat, wordt invoelbaar hoe deze toch een wezenlijk deel vormt van hun identiteit. De verhalen worden geflankeerd door beelden van een zinderende vlakte en een verlaten stad, als landschappen waarop herinneringen en verlangens worden geprojecteerd.
The Mapping Journey (2009), het werk van Bouchra Khalili (Casablanca, 1975) dat te zien is in de Groepsruimte, toont de realiteit van migratie. In de video-installatie schetsen acht personen op de wereldkaart de routes die zij hebben afgelegd. Zij maken zichtbaar dat hun levens volstrekt niet passen in de afgebakende hokjes die de afzonderlijke landen op de wereldkaart vormen. Door deze ervaringen als uitgangspunt in plaats van als uitzondering op te vatten, daagt Khalili de kijker uit om een andere voorstelling van de wereldkaart te maken, die beter aansluit bij de realiteit van migratie en mobiliteit.
Persoonlijke en gedeelde thematiek verbeeld in video
Samen geven deze vijf werken een gelaagd beeld van een collectieve ervaring en laten zien dat de thematiek niet alleen persoonlijk, maar ook gedeeld is. Video maakt het mogelijk om te spelen met realiteit en fictie en zo kan worden geschakeld tussen de externe werkelijkheid en de interne belevingswereld. Film is een uitstekend medium om relaties met een plek te verbeelden, juist wanneer die niet over de fysieke interactie gaan, maar over herinneringen en fantasieën.
Begrippen als cultuur en identiteit beschouwen
De tentoonstelling draagt ertoe bij om de geografische kaders die gangbaar zijn om cultuur en identiteit een plek te geven, kritisch tegen het licht te houden. Hoe reëel en productief is het om in een steeds meer geglobaliseerde wereld te blijven spreken over ‘Afrikaanse’, ‘Marokkaanse’ of ‘Nederlandse’ cultuur en identiteit te beschouwen als iets dat helder afgebakend zou kunnen worden? Hoe zouden we ons een voorstelling kunnen maken van de manier waarop mensen cultuur en identiteit beleven zonder aan dergelijke conceptuele grenzen vast te houden? De kunstenaars in Imagined Places bieden daartoe krachtige handvatten.