Het Lost & Found Archief
Lost & Found op Facebook
Het is nu twee jaar geleden dat ik een erasmusbeurs had ontvangen om acht maanden in Berlijn te studeren. Ik denk er vaak met ‘wehmut’ aan terug, de Duitse literatuur, Duitse musea, Duits bier, brätwurst, Berghain und so weiter. Mijn verwachtingen van de Lost & Found avond in het Goethe-Institut waren dan ook hoog, maar ik werd blij verrast door de keuze van verschillende kunstdisciplines en de afwisseling van ‘high’ en ‘low’ art. De avond begon met de uitbundige taalvirtuoos Lasse Samstrom, die een bekende is uit de Duitse ‘poetry slam’-scene. Hij trakteerde het publiek op een onafgebroken woordenstroom, die vele subtiele woordengrapjes bevatte. Hij had vooral het Duitstalige publiek mee, want voor de Nederlanders gingen de grappen vaak net iets te snel.
Daarna werd een video getoond over de inwoners van de Berlijnse volkstuintjespark Treue Seele, die gemaakt is door de Duitse kunstenaars Fritz Bornstuck en Ernst Markus Steim. Voordat de film begon gaven Bornstuck en Steim live een interview via Skype, waarin ze over hun liefde voor de natuur spraken. De natuur is het centrale thema in de film en met een knipoog voor hun ‘love of nature’ wees Steim tijdens het interview ook op zijn T-shirt waarop wolven te zien waren. De video gaat over bewoners van het volkstuintjespark Treue Seele die helemaal ‘back to basic’ gaan, door zonder stromend water en elektriciteit te leven. Ze zetten zich expliciet af tegen overproductie en de massacultuur door weer terug naar de natuur te keren. Het volkstuintjespark wordt met de sloop bedreigd, waardoor deze alternatieve leefwijze in de stad ook bedreigd wordt. Deze vorm van stadsherstel is helaas een trend in Berlijn. Vele vrijplaatsen in de stad verdwijnen, zoals de culturele broedplaatsen, standsstranden en clubs aan de Spree. Deze bijzondere plekken aan de Spree moeten wijken voor overbodige kantoorpanden, waarvan er al zoveel leeg staan in Berlijn.
Na de video over Treue Seele haakte de volgende presentatie verder in op het thema natuur. Volgens de Duitse krant Der Spiegel woont de wolf sinds tien jaar weer in de Duitse wouden en volgens Cultureel antropoloog Jet Bakels is de wolf ook langzaam op weg richting Nederland. Maar is dat goed of slecht nieuws? Bakels geeft daar geen antwoord op, maar laat in plaats daarvan het wisselende beeld van de wolf weer zoals die in volksverhalen, sprookjes, mythes en films naar voren komt. Het bekendste voorbeeld is Roodkapje, waar kinderen in vroegere tijden mee bang werden gemaakt voor wolven. Een reële angst verzekerde Bakels het publiek aangezien mensen vroeger echt gedood werden door wolven. Het laatste incident waar een wolf een mens had aangevallen in Nederland stamt uit 1810. Er bestaan ook positieve legendes over wolven. De stichters van de stad Rome Romulus en Remus waren volgens de Romeinse mythologie gezoogd door een wolvin en in de film Wolf (1994) speelde de acteur Jack Nicholson een aantrekkelijke weerwolf.
Na de culturele analyse van Bakels over de wolf in aanraking met de beschaving, werd in de volgende presentatie de toppunt van beschaving bereikt. Niemand minder dan David Hasselhoff stuurde een videoboodschap waar hij het publiek de groeten deed vanuit Edinburgh. The Hoff is in de jaren tachtig bekend geworden om zijn hoofdrol in de Knight Rider en in de jaren negentig om zijn rol in Baywatch, maar in Duitsland is hij ook beroemd geworden als zanger door zijn Duitstalige schlagers. De foute videoclip van een van zijn schlagers ‘Du’ werd op groot scherm getoond, dat heerlijk contrasteerde met de historische ‘period room’ in het Goethe-Institut waar het vertoond werd. Na de videoclip ging het woord naar de Duitse historicus Thomas Hazewinkel. Hazewinkel analyseerde de belangrijkste en langstlopende Duitse krimiserie ‘Tatort’ als spiegel van de Duitse maatschappij. Bijna elke grote stad in Duitsland heeft zijn eigen Tatortserie, die gemaakt wordt in opdracht van de verschillende regionale omroepen. Hazewinkel toonde een paar beroemde en controversiële scènes uit de ruim veertig jaar durende Tatort geschiedenis. Een scène die bijvoorbeeld voor veel ophef zorgde was de naaktscène van een jonge Natassja Kinski met een acteur die haar docent speelde. In de afleveringen van Tatort worden altijd de kenmerken van de lokale omgeving in het verhaal meegenomen, zoals herkenbare architectuur, historische monumenten en regionale culturele aspecten.
Na de laagdrempelige schlager van David Hasselhoff en de krimi Tatort werd de heftige absurdistische film Meechfieber (2004) van de Duitse kunstenaar John Bock getoond. De film speelt zich af op een boerderij, waar ingezoomd wordt op vervreemdende schepsels, een tractor, koeien de gemolken worden, pus, een levende larf in iemands oog en uiteindelijk hoe een kalf bloederig ter wereld komt. Zijn film lijkt kritiek te uiten op de bio-industrie en je moet een sterke maag hebben om ernaar te blijven kijken. De film doet denken aan de heftige performances van de Amerikaanse kunstenaar Paul McCarthy, die bloed en uitwerpselen en andere materialen in zijn werk gebruikte om het publiek te choqueren. Na Bocks film toonde de Nederlandse filmmaker Stephane Kaas een korte stereotiepe video Why Germans have no humor (2012). Kaas vroeg mensen op straat in Berlijn om een mop te vertellen en het bleek dat zij net zo goed (of slecht) moppen konden vertellen als Nederlanders. De avond eindigde met een akoestische uitvoering van de schlager ‘Was wollen wir trinken sieben Tage lang’ door Stephane Kaas, Oscar Jan Hoogland en Nadine Hottenrott. In het begin ging het zingen stroef en was het wat gênant om naar te kijken. Uiteindelijk werkte het lied heel aanstekelijk en zong iedereen mee. Het was een mooie afsluiting op een verrassende avond, waarop ik me geen moment verveelde. Ik had zelfs het gevoel weer een beetje terug in Duitsland te zijn.
Julia Geerlings studeerde kunstgeschiedenis aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en schrijft o.a. voor Tubelight en Metropolis M.