De expositie maakt onderdeel uit van het side-programma van de opera Wake die op 13 mei 2010 in wereldpremière gaat bij de tienjarige herdenking van de vuurwerkramp van Enschede. De opera, gemaakt in opdracht van de gemeente Enschede en de Nationale Reisopera rondom het thema veerkracht, is gecomponeerd door Klaas de Vries en René Uijlenhoet, en gemaakt in samenwerking met de Britse auteur en librettist David Mitchell, regisseur Stephen Langridge en dirigent Reinbert de Leeuw. De elektronische klanken van de Entangling Cycles zijn door René Uijlenhoet in de opera Wake verwerkt waarbij de klanken in hun originele vorm tijdens de expositie in Medialab Enschede live te beluisteren zijn.
De installatie Entangling Cycles is de digitale opvolger van Wired Life die in oktober 1995 in De IJsbreker in Amsterdam voor het eerst werd gepresenteerd. Daar klonk een tot één groot netwerk verknoopte verzameling modulaire apparatuur, gekozen uit de historische collectie van het Gemeentemuseum Den Haag. Wired Life was als autonoom elektrisch ecosysteem geïnspireerd door toenmalige artificial life ontwikkelingen en was in zijn geheel opgebouwd uit oude elektronische muziekapparatuur. Entangling Cycles is een nieuw werk van René Uijlenhoet waarin wordt onderzocht of de typisch complexe gedragingen van Wired Life zich ook laten horen in een digitaal werkende installatie. Vanuit dezelfde principes ontstaat zo een nieuw ecosysteem. In Entangling Cycles produceert de toongenerator een telkens veranderend melodisch patroon van een grote omvang. Deze melodie wordt niet letterlijk gehoord. Te horen zijn uitsluitend andere elektronische processen die reageren op het patroon door te proberen te stemmen op deze toon of één van zijn boventonen. In Entangling Cycles worden de zo in het ecosysteem ontstane elektronische geluiden geanalyseerd. Wanneer een duidelijke toonhoogte wordt waargenomen wordt via midi-aansturing de corresponderende klok in het mobiele carillon met een vergelijkbaar volume aangeslagen. De drieëntwintig klokken in Medialab Enschede brengen zo met hun rijke resonanties en hun imposante uiterlijk deze klankwereld vierdimensionaal tot leven. De elektronische processen volgen een verborgen toonhoogte waarbij de toevalligheden en fouten zich opstapelen. De oorspronkelijke melodie wordt verbasterd waardoor de imperfectie in dit systeem de muziek een natuurlijk verloop geeft. Naast het samenspel tussen de elektronica en het carillon kunnen de bezoekers van de expositie dit samenspel beïnvloeden door zich te wagen aan de interactieve dansvloer. De ritmische voet-taps van een dans veroorzaakt elektronische percussieve reacties waarbij alle gedanste accenten worden gevolgd. De installatie raakt na een flinke klap met de voeten tijdens 'el baile flamenco' hevig in verwarring en heeft daarna een tijd nodig om zich weer te stabiliseren. Deze interactie via ritme maakt Entangling Cycles geschikt als mede improvisator: de installatie luistert goed, maar reageert altijd onvoorspelbaar. De bezoekers van de expositie worden uitgedaagd de dansschoenen aan te trekken en op het podium eigen ritmische creaties uit te proberen. De live installatie en het imposante carillon leveren daarop hun eigen commentaar.
De installatie Entangling Cycles, oorspronkelijk gebouwd rondom het mobiele midi-carillon van Frank Steijns, was voor het eerst te zien bij het TodaysArts festival 2008 in Den Haag en zou in 2010 in Enschede zijn debuut maken. Eind 2009 werd dit bijzondere klokkenspel van Frank Steijns echter gestolen waardoor voor deze expositie een alternatief moest worden gezocht. In samenwerking met Frank Steijns werd in de voorloper van het gestolen carillon een waardige vervanger gevonden. Het vervangende carillon van de Koninklijke klokkengieterij Petit & Fritsen is het eerste automatische klokkenspel dat met aanslaggevoelige hamers werkt die aangestuurd worden door een midi-signaal. De elektronische compositie is door René Uijlenhoet voor de expositie in Medialab Enschede aan dit nieuwe klokkenspel aangepast.
René Uijlenhoet (1961) studeerde compositie bij Ton Bruynèl en is momenteel werkzaam als componist, museale installatiebouwer, docent, onderzoeker en deskundige op het gebied van elektronische muziek. Hij doceerde elektronische muziek aan het Utrechts Conservatorium en computercompositie aan de Utrechtse Hogeschool. Sinds 1997 is hij als docent elektronische compositie verbonden aan de compositieafdeling van het Rotterdams Conservatorium (een onderdeel van Codarts). Uijlenhoet componeert werken voor tape en/of live elektronica, soms gecombineerd met traditionele instrumenten, maar ook muziek voor ballet en theater. Zijn grote buitencompositie Zware Metalen, voor beiaard, luidklokken en elektronica, werd in 1993 ingezonden als Nederlandse bijdrage voor de Prix Italia. In 1995 maakte hij de live elektronica installatie Wired Life voor muziekcentrum De IJsbreker, die vervolgens van 1998 tot oktober 2000 onafgebroken gestaan heeft op de muziekafdeling van het GemeenteMuseum in Den Haag. Samen met Nora Hooijer presenteerde hij in april 1998 in het Stedelijk Museum te Amsterdam de multimedia live elektronica / live painting compositie De Muis met het Oor, gebaseerd op de elektronische muziek theorieën van de schilder Piet Mondriaan. Tijdens de Rotterdam Music Biënnale 1999 werd Lichtgewicht voor 4-sporen tape ten gehore gebracht. In 2000 componeerde hij Vorst aan de Grond voor beiaard, elektrische klokken en tape en in 2003 Dialogo Sopra I Due Sistemi voor orgel en live elektronica. Zes van zijn werken verschenen op de solo cd Batalla, CV-NEAR 14, Donemus (onderdeel van MCN). Naast Entangling Cycles ging in 2009 in Museum GoudA het werk Indigo in première bestaande uit een vioolsolo en live elektronica. In mei 2009 werd in de Tonhalle in Dusseldorf Close to Harmony voor speelgoedpiano voor het eerst getoond.
Medialab Enschede is een de deelnemende instellingen aan het cultureel programma ontwikkeld rondom de opera Wake waarvan de expositie van René Uijlenhoet en een bijzonder lab-event deel uitmaken. Het lab-event Spring Reverb, gemaakt in samenwerking met René Uijlenhoet, Klaas de Vries, AKI ArtEZ academie voor beeldende kunsten en vormgeving en het ArtEZ Conservatorium vindt plaats op vrijdag 23 april 2010 van 20:30 uur - 22.00 uur in het Concordia theater.
Credits:
Curator / Samenstelling: Wilja Jurg en Ella Buzo i.s.m. René Uijlenhoet
Organisatie en Productie: Medialab Enschede
De expositie Entangling Cycles is mede mogelijk gemaakt door de Koninklijke klokkengieterij Petit & Fritsen in samenwerking met Frank Steijns Producties.