In elke nieuwsbrief die Netwerk CS tussen 2002 en 2008 verspreidde, werd een directeur geinterviewd over het diversiteitsbeleid van zijn of haar instelling. De interviews geven een mooi beeld van de ontwikkeling binnen organisaties en in de cultuursector.
juni 2003
Met De Duim Omhoog
Erik Gerritsen, directeur van Het Concertgebouw, fronst de wenkbrauwen als ik hem mijn eerste vraag heb gesteld: 'Hoe komt het, volgens u, dat er zoveel mensen in slaap vallen in Het Concertgebouw?'
Gerritsen staat op en loopt naar het raam van zijn kantoor. 'De temperatuur kan de bezoekers parten spelen.' Hij opent het raam en haalt diep adem. Dan vervolgt hij: 'Mensen kunnen zich laten meevoeren, meeslepen, om ten slotte volledig in de muziek op te gaan.'
Het Concertgebouw staat bekend als het geriatrisch centrum onder de concertzalen in Nederland. Wordt er ook geprobeerd om de jonge bezoeker te interesseren voor jullie programmering?
'We hebben gezamenlijk met het Concertgebouworkest een jongerenvereniging, genaamd Entree. Die heeft inmiddels zo'n 2000 leden. Dat zijn heel jonge scholieren maar ook studenten. Entree organiseert voor hen ongelofelijk leuke concerten. En biedt goedkope plaatsen aan voor de gewonen concerten. Daarnaast hebben we Sprintplaats geïntroduceerd. Sprintplaats geeft jongeren de kans om 's avonds naar de kassa te gaan en als er stoelen vrij zijn, komen ze voor zeven euro binnen. Ook bij het allerduurste concert dat we hier hebben, namelijk het Wiener Philharmoniker.
Twee jaar geleden zijn we ook begonnen met een educatieprogramma. We willen dat elk Amsterdams kind vier keer in zijn schoolleven hier binnen is geweest. En iedere keer als hij eruit komt dan zouden we willen dat die duim omhoog is, dat ze het gewoon leuk gehad hebben. We willen ze kennis laten maken met een heel gevarieerde programmering. Te denken valt aan moderne klassieke muziek. En ook niet-Westerse muziek.'
Wordt er anders geprogrammeerd voor een jonger publiek?
'Wat we willen bereiken is dat jongeren hier komen en dat er geen drempel is. Dat ze een goede herinnering hebben aan dingen in het Concertgebouw. We programmeren daarom zo breed mogelijk, van klassieke muziek tot jazz muziek en niet-Westerse muziek. Maar wel van een hoog kwaliteitsniveau, dat criterium blijft natuurlijk altijd gelden. Dat is geen afwijking. Als je het reguliere programma erbij pakt, dan zie je ook een heel diverse programmering.'
Gerritsen pakt een brochure erbij en wijst mij op verschillende series: "Klassieke- en volksmuziek uit Iran", "Klassieke muziek uit het Verre Oosten", "Swingende songs en ballads uit Afrika".
Hoe worden deze concerten bezocht?
'Hartstikke goed.'
Woorden als "hartstikke", "ongelofelijk", "gewoon goed" klinken fantastisch uit de mond van Gerritsen. Ik irriteer me vaak aan mensen die meer dan tien keer "leuk" in een gesprek gebruiken. Die mensen vinden namelijk alles leuk. Ik vind niks leuk. Ik wil vooral met rust gelaten worden door mensen die alles leuk vinden, ik wantrouw ze. Gerritsen zit al twintig jaar bij Het Concertgebouw en ik kan niets anders concluderen dat hij nog altijd verliefd is op zijn Concertgebouw. Hij is de man van de duim omhoog. Hij wil dat het altijd feest is, op zondagochtend, op vrijdagavond, op woensdag, voor jong en oud. Hij lacht terwijl hij vertelt.
'In het voorjaar van 2002 hebben we het Zijderoute Festival georganiseerd. Dat waren acht concerten, vier hier en vier in het Tropeninstituut. Dat is ongelofelijk boeiend geweest. Ik heb muzieksoorten gehoord die ik niet kende. Ik zal nooit een dame uit Mongolië vergeten. Een stem dat die vrouw had! Het was een zinderende avond. En toen ik in de zaal keek, zag ik een publiek dat we hier nooit in huis hebben gehad.'
Gerritsen vertelt dat Het Concertgebouw N.V. eigenlijk een facilitair bedrijf is. Een zaalverhuurbedrijf. 'We verhuren de zaal aan Het Concertgebouw Orkest, het Nederlands Philharmonisch Orkest, maar ook voor de zaterdagmiddagmatinee - die fantastische concertreeks van 40 zaterdagen. Voor een deel bepalen de gezamenlijke huurders het beeld van het concertgebouw.
Het selecteert zich vanzelf uit: als je hier wilt gaan staan en huren dan ben je iemand die bepaalde kwaliteit te brengen heeft. Anders komt er niemand. Dan wordt het helemaal niks. Maar het is niet zo dat we tegen Het Concertgebouw Orkest zeggen van "die en die avond hebben we liever dat jullie wat anders spelen".
Programmeren jullie dan zelf helemaal niks?
'Eind jaren tachtig constateerden we dat er veel dingen niet plaats vonden en sommige dingen dubbel. Er zaten allerlei white spots in de programmering. Toen hebben we zelf een stichting in het leven geroepen en die is zich op deze white spots gaan richten. Nu zijn we 15 jaar verder en kun je constateren dat de stichting zo'n 370-380 concerten per jaar organiseert.
Wat waren de white spots?
'De zomerperiode, daarin gebeurde niks. Nu organiseren we in die periode goedkope concerten voor mensen met een minder grote beurs. Een andere white spot was: de grote sterren. Die kwamen hier nooit. Nu hebben we de wereldberoemde symfonie orkesten serie, de grote solisten serie. En kinderen, daar deed niemand wat mee. Afgelopen jaar hebben 55.000 kinderen en jongeren hier aan huis gehad. Wat een ongelofelijk aantal is.'
Wat voor mensen heeft u in dienst, oude Beethovenfreaks die niet weg te slaan zijn?
'Onze werknemers zijn inderdaad niet weg te slaan, maar dat is niet omwille van Beethoven. Ze houden van hun baan. Martijn Sanders is de directievoorzitter van Het Concertgebouw. Een groot deel van de tijd besteedt hij aan de programmering. Hij heeft twee eerstverantwoordelijke mensen, die ook programmeren. Zij hebben een klassieke achtergrond, een ervan was vroeger ook impresario. Zij hebben weer zes medewerkers. Helemaal los daarvan huren we af en toe ook free lancers in die een heel bijzondere expertise hebben. Bijvoorbeeld bij de Iranese muziek, dan zoek je degene die je op dat terrein kan helpen.'
Voor de wet SAMEN is 16% het getal voor Groot-Amsterdam. 'Daar zitten we boven. Toentertijd vonden we dat geforceerd. Nu vinden we dat vanzelfsprekend. Je moet wel bedenken dat in Amsterdam 63% van de kinderen een buitenlandse achtergrond heeft. Met het educatieproject proberen we ook deze kinderen kennis te laten maken Het Concertgebouw.
Kwaliteit blijft altijd het uitgangspunt. Máár er mag nooit een enorme drempel zijn! Iedereen moet welkom zijn.'
Met de duim omhoog loop ik zijn kantoor uit. De medewerkers van Het Concertgebouw kijken er niet eens van op.