In elke nieuwsbrief die Netwerk CS in 2008 in het kader van ' Van talent naar beroep' verspreidde, werd een coach uit dit programma geïnterviewd. De interviews geven een goed beeld hoe de begeleiding werkt voor cultureel diverse kunstenaars.
juni 2008
Waarom coach je kunstenaars met een bi-culturele achtergrond?
"Er bestaat een uitspraak van de onlangs overleden socioloog J.A. van Doorn die misschien het beste typeert waarom mensen met een bi-culturele achtergrond soms alle hulp kunnen gebruiken die ze in een loopbaan nodig hebben, waar hij zegt dat migranten niet alleen onder aan de maatschappelijke ladder staan, maar deze ladder soms niet eens zien."
"Dat geldt voor alle terreinen. Kijk bijvoorbeeld naar het hoger onderwijs, dan zie je dat de instroom van studenten met een bi-culturele achtergrond toeneemt, terwijl tegelijkertijd de uitval onder hen erg hoog is. Dat komt vaak doordat ze bepaalde codes niet kennen en bepaalde studieondersteuning niet hebben. Volgens mij kun je stellen dat hoe hoger het segment is waar je in terecht komt, des te meer impliciete codes je moet kennen om je daar te handhaven. In het hoger onderwijs heeft men het plan geopperd alle migranten studenten één op één te begeleiden." "In de kunstwereld geldt hetzelfde. Een individuele benadering en coaching van bi-culturele kunstenaars kan ze helpen om beter hun weg te vinden in de kunstwereld, artistiek en praktisch."
Wat is je grootste succes als kunstenaarscoach?
"Dat is moeilijk te zeggen. Ik coach nu al een tijdje een Albanese kunstenaar die geen aansluiting heeft weten te vinden met het Nederlandse kunstklimaat. Met hem ben ik in gesprekken teruggegaan vanaf de tijd dat hij in Tirana aan de academie afstudeerde via zijn binnenkomst in Amsterdam tot nu toe om te horen wat hij in de kunst allemaal heeft gedaan. Hij blijkt een heel vaardige tekenaar en schilder te zijn en ook heel goed in opdracht te kunnen werken. Maar als kunstenaar zijn eigen verhaal vertellen blijft voor hem moeilijker. Misschien ook wel niet vreemd voor iemand die in een communistisch land is opgegroeid, waar je alles mocht doen behalve je eigen verhaal vertellen. Nu hij daar achter is gekomen, gaan we op zoek naar actieve kunstenaars op leeftijd die die worsteling tussen vakmanschap en expressie kennen en dat feitelijk in hun werk en leven heeft overwonnen. Ik hoop dat hij door gesprekken met andere kunstenaars meer inzicht krijgt in dit dilemma."
Nog meer coachingsuccessen?
"Nou ja, waar ik ook heel gelukkig mee ben is met de ontwikkeling die een Iraakse kunstschilder doormaakt, die ik begeleid. Ook hij is bezig om aansluiting te vinden bij het Nederlandse kunstklimaat. Niet alleen concreet qua werk en tentoonstellingen, maar ook artistiek. Na vele gesprekken met hem gevoerd te hebben, heeft hij besloten naar de kunstacademie te gaan. Dat hij kan instromen in het derde jaar van de Hogeschool voor Kunsten in Utrecht en zeer waarschijnlijk met een uitkering mag studeren is een geweldig succes voor hem. Hopelijk is dit voor hem de juiste confrontatie met de Nederlandse kunsten."
Wat is de kunst van het coachen?
"Luisteren. Maar dan ook heel goed luisteren. En alle vragen durven stellen die je van belang acht, en vooral ook vragen die naar de inborst verwijzen van iemand. Ik stel dan de vraag van Jorgen Raymann, 'als Tante Es': "wie is je vader en wie is je moeder?" Die vraag gaat over iemands ervaring en levensgeschiedenis. Ik wil weten hoe iemand staat in zijn menselijke omgeving, want die is altijd vervlochten met het werk dat hij of zij maakt. Als het kan en moet maken we ook concrete afspraken en die verdelen we dan. Ik doe altijd wat. Niet alles, maar wat, bijvoorbeeld maak jij afspraken met die en die dan schrijf ik die brief 'or whatever'. Het doel daarvan is om steeds een gezamenlijk spoor te bewandelen."
Hoe ben je terecht gekomen in de culturele sector?
"Ik studeerde cultuurpsychologie aan de Universiteit van Nijmegen. In het linkse Nijmegen waren wetenschap, politiek en cultuur altijd sterk voor elkaar verweven. Althans voor veel studenten. Uit dat verbond ontstond 042, waarvan ik 8 jaar directeur ben geweest. Daarna ben ik naar Rotterdam gegaan en heb bij de Culturele Hoofdstad gewerkt als projectleider van Erasmus 2001, een internationaal uitwisselingsproject op het gebied van kunst en diversiteit.
"Toen ik in Rotterdam kwam, was ik verbaasd hoe verkleurd de stad was. Maar nog meer dat het voor veel mensen als vanzelfsprekend werd aangenomen. Alsof dat geen invloed had op de stad. Zeker rond de Culturele Hoofdstad zag men dat alleen maar als verrijking, niet als nieuwe vraagstelling. In het jaar van de Culturele Hoofdstad, waar men de diversiteit in de kunsten vierde, behaalde Pim Fortuyn zijn grootste verkiezingswinst. Een groter contrast was niet mogelijk. En nog steeds zijn in Rotterdam die twee feiten niet tot elkaar gekomen. Dat fascineert mij nog steeds. Het verschil in cultuur moet overbrugd worden, begrepen worden. Kunst kan beter dan wetenschap of politiek die vraag naar het verschil aan de orde stellen. Omdat zij dat op een veel meer overdrachtelijke manier kan doen.
Hoe coach je jezelf?
"Op een paar manieren: ik lees en studeer zoveel mogelijk. En ik probeer zoveel mogelijk te reflecteren. Dat reflecteren is heel belangrijk. Nadenken over waar je staat, wat je zegt. Dat moet over en weer gebeuren. Gebeurt dat niet dan krijg je beschamende taferelen als laatst op RTV Rijnmond toen een verslaggever sprak over de Ibn Khaldounschool als de I.B.N. Khaldounschool. Alsof iemand het over de J.A.N. Ligthartschool kan hebben. Die neem je toch niet meer serieus. Achter zo'n uitspraak gaat heel veel onwetendheid schuil. Desinteresse in de achtergrond van mensen.
Waar kunnen we meer informatie over jou of een van je projecten vinden?
"Ik heb geen website, wel een vistiekaartje. Smile. Ik ben nu met anderen een groot project aan het afronden: De Afrikaander en Transvaal Tapes, dat zijn audiotours over het leven in multi-etnische wijken in Rotterdam en Den Haag. Daarover kun je alles vinden op www.detapes.nl. Verder ben ik met de regisseur Roy Dames financiering aan het regelen voor een grote filmdocumentaire over etnische winkelstraten in vier Europese steden. Min of meer hetzelfde thema als in De Tapes maar dan in Europees verband. De zendtijd van de NPS is al binnen. Heel spannend. De komende maanden ga ik compacte studiedagen organiseren over de rol van Community Art in stedelijke plannen als het Pact op Zuid. En als de goden goed gestemd zijn mag ik binnenkort met John Wooter, danser en choregraaf, een plan gaan uitwerken over mannelijkheid in de cultuur, maar dan in de vorm dans, beeld en tekst.
Allemaal mooie kwesties, dus!"
Voor meer informatie over het project 'Van Talent naar Beroep', klik hier.