Stadsdelen in tijden van actief burgerschap
Auteur: Shari Klein
De 32e editie van Talk of the Town was een intieme en levendige avond. De sfeer in de zaal was goed, en iedereen voelde zich betrokken bij het onderwerp: er zaten duidelijk mensen in de zaal die veel wisten van het onderwerp of hun stem wilde laten horen. Op dinsdag 22 maart werd namelijk stevig gediscussieerd over het onderwerp Burgerschap in de verschillende stadsdelen van Amsterdam. Ruben Maes, de vaste moderator van Talk of the Town, gooide de vragen 'Wat is burgerschap nu eigenlijk?' en 'Wat kan burgerschap betekenen in de stad?' in de groep. Hij las een stuk voor uit het boek Brave burgers gezocht van Imrat Verhoeven (tevens gast op deze avond). Hierin wordt de Kabinetsvisie "Andere overheid' geciteerd, waarin een burgerschapsdefinitie naar voren komt. '(...)een burger die zelfredzaam, mondig en betrokken is, hetgeen zich niet in eerste plaats uit in het indienen van tegen de overheid gerichte eisen, klachten en beroepen, maar veeleer in maatschappelijke zelforganisatie en initiatieven.' (Tweede Kamer 2003-2004, p. 7-8).
Een bijzondere gast bij dit debat was wethouder Andrée van Es. Op de vraag of burgerschap een vorm van bezuinigen is antwoordde Van Es: "De snelle demografische veranderingen in de stad, en het snelle tempo waarin een multi-etnische samenleving wordt gecreëerd, zorgen ervoor dat mensen buitengesloten worden. Burgerschap kan ervoor zorgen dat niemand wordt buitengesloten. Iedereen gaat zich verantwoordelijk voelen voor de stad, van welke afkomst ook." Als voorbeeld geeft Ruben de SMS-Alert, een dienst waarbij omwonenden van een buurt direct een smsje krijgen van elkaar als iemand onheil pleegt in de straat: binnen no time staat er een groep mensen klaar om orde te brengen. Van Es vindt deze sms-dienst al te ver gaan: om veiligheid in handen te leggen van de burgers zelf, dat kan ook verkeerd uitpakken. Maar waar begint burgerschap nu eigenlijk? Bij de opvoeding, vinden sommige aanwezigen: hoe eerder je je kind leert verantwoordelijkheidsgevoel te hebben voor zijn/haar stad, hoe meer invloed dit heeft op de lange termijn. Andrée is van mening dat je als overheid de verantwoordelijkheid hebt om mensen in de goede richting te wijzen.
Als je burgerschap statistisch moet onderzoeken, hoe pak je dit dan aan? Jeroen Slot (hoofd onderzoek, O+S Gemeente Amsterdam) noemt een reeks vragen op die als eerst gesteld kunnen worden. Woon je hier graag? Identificeer je je met de stad? En wat is je ambitie? In tegenstelling tot wat je zou verwachten, is uit onderzoek gebleken dat er een relatief hoog vertrouwen is in de overheid over de beslissingen die zij neemt. Daarnaast is gebleken dat de betrokkenheid van buren en de waardering van de leefomgeving toeneemt. Slot geeft aan dat er een grote tweedeling is in Amsterdam: enerzijds is er een grote groep bruisende en hoogopgeleide burgers, anderzijds is er een grote groep mensen die in armoede leven. Dit zou een aandachtspunt moeten zijn in het agenderen van burgerschap op de overheidsagenda.
Volgens Imrat Verhoeven, schrijver van het boek Brave burgers gezocht, is de 'brave burger' iemand die iets doet in de richting van wat de overheid wil'. Volgens Herman van Gunsteren (politicoloog) moet een burger competenties ontwikkelen om een goede burger te kunnen zijn, geeft Verhoeven aan. In zijn boek schrijft hij dat burgerschap aan het instrumentaliseren is. Tegenwoordig kunnen we bijvoorbeeld niet meer zonder mantelzorg. Er wordt op de welwillende burger gerekend, in maatschappelijke én in financiële zin. In begrotingen wordt al rekening gehouden met het feit dat burgers nu het heft in handen kunnen nemen; dit zorgt voor kostenbesparing.
Het is duidelijk dat de burger een bepaalde betrokkenheid wil ervaren van de overheid, en niet alleen haar controlerende functie wil zien uitoefenen. Als de afstand tot de overheid verkleind wordt, vormt zich dan meer burgerschap? Hoe anoniem wordt het? Het is belangrijk voor mensen om de kloof tussen burger en overheid kleiner te zien worden, de wethouder op de markt tegenkomen kan hier al aan bijdragen. Stadsdeel West is al een aantal jaar bezig haar stadsdeelbewoners veel bij de overheid te betrekken. Abdeluheb Choho (wethouder stadsdeel West), legt uit buurtagenda's te gebruiken. Als zich veel dezelfde problemen voordoen, wordt er prioriteit gesteld aan de genoemde punt(en) en wordt het vervolgens geagendeerd. "De Westergasfabriek zou er niet zijn geweest zonder de hulp van omwonenden", geeft Choho aan. "Zij hebben er samen voor gezorgd dat er een cultureel park van gemaakt is." In West proberen ze een groter verantwoordelijkheidsgevoel bij de burger te creëren door henzelf in staat te stellen een agendapunt aan te geven.
De zaal noemt tot slot een aantal punten die, volgens hen, in de notitie van Van Es moeten staan. Voorbeeld is dat de actieve burger zo min mogelijk bureaucratie moet tegenkomen. Dan rest nog maar één vraag: Andrée stuur je de notitie door zodra hij af is?
Talk of the Town #33 vindt plaats op dinsdag 19 april, we praten dan over toerisme. In 2010 waren er meer toeristen dan ooit in de stad. Hoe kan heel Amsterdam hiervan profiteren? We starten om 18:00 uur en na afloop is er een simpele maaltijd voor diegenen die nog na willen praten. Meld je aan via www.zwijger.nl/talkofthetown33