Zomer 1993 werd politiek Japan opgeschrikt door een grote verandering. De alleenheerschappij van de Liberale Democratische Partij (ldp) begon na achtendertig jaar scheuren te vertonen en, wat niemand een paar maanden daarvoor voor mogelijk had gehouden, er kwam een 'non'-ldp coalitiekabinet. Natuurlijk was dit gedeeltelijk te wijten aan het einde van de koude oorlog waarvan de effecten uiteindelijk ook op het verre oostelijke eiland merkbaar werden. Maar eigenlijk werd de verandering in gang gezet door het geldschandaal waarin de voormalige vice-premier Shin Kanemaru verwikkeld was. Werd Kanemaru een jaar geleden nog gezien als hét brein achter de ldp -- waar hij zijn macht handhaafde op een erg premoderne manier namelijk door het onderhouden van hechte banden met de bouwindustrie -- vanaf het begin van het schandaal is Kanemaru steeds verder naar de achtergrond verdwenen. Deze Kanemaru nu, is de held van de moderne Computer Graphics(cg)-leader in een kinderprogramma dat elke morgen door miljoenen bekeken wordt. De titel van dit programma is: Ugo-Ugo Lhuga. De titel is zelfs voor Japanners duister, maar het schijnt een fonetisch anagram te zijn van go go girl (wordt uitgesproken als gou gou gahlu). Letterlijk vertaald (in de Japanse betekenis van het woord) zou de titel de straatwaarde hebben van Go-Go-Babe wat staat voor een vurige tante die van het nachtleven houdt. Zoals de titel doet vermoeden is Ugo-Ugo Lhuga een elektronisch avant-gardekindertheater gemaakt door en voor de digitale generatie; het programma is grensoverschrijdend in vergelijking tot de normale kinderprogramma's die doorgaans voorgekauwd, harmonieus en moralistisch zijn.
Zelfs de leader lijkt niet op wat we kennen van de gewone programma's die door de week om 7.30 uur uitgezonden worden door een belangrijke tv-omroep. Voor iemand die niet erg bekend is met Azië zou de locatie kunnen lijken op de oude Kowloon-wijk van Hong Kong. Bij nader onderzoek is het echter meer een winkel'steegje' zoals je die in elke Japanse stad aantreft, zo eentje die dankzij het schijnsel van speelautomaten een Blade-Runnersfeertje oproept. Vanwege de donkere tinten van de 3d-beelden duurt het even voordat je door hebt dat het om een cg-scène gaat. Nee, eigenlijk is het niet de kleur maar de keuze voor de plaats van handeling die de kijker op het verkeerde been zet. Het zou niet in je opkomen om een cg-beeld te maken van een voor Japanners weinig exotische steeg. Hoe dan ook, op het moment dat de camera een kijkje neemt in een café -- de tijdelijke pauzeplek van de typisch loonarbeider die sinds de oorlog de ruggengraat is van de Japanse economische groei -- wordt duidelijk dat het om cg gaat. Een van de mannen aan de bar is een knorrige Shin Kanemaru. Tot ieders verbazing staat er een glimmende robot achter de bar die een mes-achtig object snel rond laat draaien alsof ie dit kunstje aan zijn klanten wil leren. Dan komt er met veel lawaai een volgende klant binnen. Hij heeft een rammelaar in zijn hand en daarmee zwaait hij woedend in het rond. De kinderlijke kant van de machofaçade wordt getoond -- een façade die je overigens vooral aantreft in gemeenschappelijke intieme ruimtes als thuis, café etc -- met een knipoog naar de traditionele Japanse mannencultuur. In plaats van de bar/therapeut-dame die luistert naar het gezeur over thuis en werk, staat nu die seksloze robot achter de bar. Dit schreeuwt om iconologische duiding. Maar dan maakt de scène onverwachts plaats voor het kleurrijke popart Ugo-Ugo Lhuga-logo dat in scherp contrast staat met het cg-begin.
De kijker krijgt geen kans ook maar een moment stil te staan bij het vreemde cg-fragment en valt plompverloren in het hoofdonderdeel waarin twee belachelijk uitgedoste kinderen interacteren met cg-sprookjesfiguren die zich her en der in een psychedelische ruimte verstoppen. Het zijn wel sprookjesfiguren maar niet op de Disney-manier, eerder zijn ze familie van de Super Mario Brother-figuren. Figuren als een lichtelijk retrospectieve televisie: Shogun, een feodale heer die stomme grappen vertelt met een zwaar Kansai-accent, een maffe tomaat die er uit ziet als een 3d-object met opgekladde ogen, Sur (van surrealisme), een figuur die handig gebruikt maakt van de Franse taal en die de kinderen bezighoudt met rare raadsels en rollenspelletjes waarbij hij zich verre houdt van moralistische boodschappen voor de future generation. Alleen bij de andere onderdelen die zich in sneltreinvaart aan de kijker presenteren wordt een educatieve poging ondernomen. Dit gebeurt tijdens de erg korte onderbrekingen. Zoals bijvoorbeeld in Morning Language Lesson het nationale klederdrachttekenfilmpje -- meestal over de derde wereld. Hier worden eenvoudige zinnetjes in de bijbehorende taal geïntroduceerd. Geen zinnen als Hallo, hoe gaat het ermee? of Ik heet... maar extreem informele zinnen zoals:// De roddel van vandaag is... Ook in een onderdeel dat Sound Museum heet worden in close-up allerlei alledaagse bezigheden met een huishoudvideocamera gefilmd en gepresenteerd met titels als:// Het geluid van wrijvende tenen of Het geluid van het verfrommelen van papier. En, al zijn maar weinig kijkers daarvan op de hoogte, ook het geluid wordt 3-d uitgezonden. Met de koptelefoon hoor je het geluid met ruimtelijke bewegingen van boven naar beneden, van links naar rechts gaan. En dan is er nog een onderdeel getiteld Ochtendliteratuur. Hier worden de klassiekers van schrijvers als Tolstoj en Shakespeare gereduceerd tot een reeks shows van hooguit een paar seconden, vormgegeven als een videospelletje.
Ik zie ervan af de hele inhoud de revue te laten passeren. Het gaat natuurlijk om de kunstenaar van deze unieke cg en het technische werkstation, de Commodore Amiga. Vanaf het moment dat Ugo-Ugo Lhuga een hit werd schoten de aftreksels van Ugo-Ugo Lhuga als paddestoelen uit de grond; allemaal even vervelend. Daarmee zijn we aangekomen bij de cliché kip-of-ei-vraag: heeft de expressie de technologie nodig of was de technologie (van het integreren van spelers van het tv-scherm en cg) er al vanaf het begin. En ook, afgezien van het vuur waarmee kunstenaars met hun idiote fantasie maffe cg's blijven maken, moet men de invloed van Shinji Fukuhara en Ikuko Sakurai niet uit het oog verliezen. Beide zijn directeur van het tv-station dat verantwoordelijk is voor het uitzenden van het programma. Met name Fukuhara zei:// De generatie die opgroeide met videospelletjes heeft media-aanpassingsvaardigheden verworven die heel anders zijn dan die van de vorige generatie. Dat is de reden waarom Ugo-Ugo het tactisch correcte programma is voor die generatie, de cg's zijn nooit bedoeld als een vertoon van excentriciteit. Het programma is overigens ook een boodschap aan de Japanse Televisiewereld die in haar 40ste jaar van popularisering van de tv nu een conservatieve richting uitgaat.//
We zijn inmiddels een jaar verder sinds Ugo-Ugo in de herfst van 1992 van start ging en het programma beleeft nu zijn hoogtepunt. Met al zijn personageverbonden goederen, de planning van live-gebeurtenissen samen met musea, en toegang tot prime-time-televisie zou het zonder overdrijving de grootste gebeurtenis in de tv-wereld van dit jaar genoemd kunnen worden. Ondanks de verschillen in ideologie hebben de desintegratie van de voormalige communistische landen en het ldp-bolwerk in Japan een ding gemeen, het verslaan van een systeem dat bestaat uit ontoegankelijkheid van informatie = van de besloten politiek door de ouderen, naar de realiteiten van de Nintendo-generatie. Zoals cnn grotendeels verantwoordelijk is voor de internationale bekendheid van Sadam Hoessein en Ceaucescu, zo is ook het feit dat Kanemaru, een symbool van het oude Japanse establishment, in de cg-leader van Ugo-Ugo Lhuga blijft voorkomen een logisch gevolg van de geschiedenis.
vertaling kristie van riet
