De Balie en het Nederlands Uitvaart Museum Tot Zover organiseren in maart twee programma’s over de driehoeksverhouding tussen de dood, de camera en toeschouwer. De tweede aflevering staat in het teken van de uitwerking van beelden over lijden en dood en de worsteling met de ethiek van het gebruik van deze beelden in de journalistiek en in de kunst.
Mediamaatschappij
De camera heeft het mysterie van de dood ontsluierd door hem te vangen in beeld. Fotografen als Robert Capa lieten aan het begin van het mediatijdperk zien hoe de dood er in werkelijkheid uitzag, en vanaf dat moment worstelt de journalistiek hoe om te gaan met gruwelijke beelden.
In de huidige mediamaatschappij met een overvloed aan digitale camera’s en sociale netwerken, zijn beelden van lijden en dood in de overdrive gegaan. Hoe verhouden de ethische codes van de journalistiek zich ten opzichte van de ongecensureerde digitale deelcultuur? En welke effecten heeft het publieke sterven op de toeschouwers? Komen wij in actie of raken we juist meer afgestompt?
Het tonen en bekijken van beelden van lijden en dood wordt door sommigen afgeschilderd als pornografisch, voyeuristisch en louter spektakel. Tegenstanders vinden de pornometafoor te beperkt; de fascinatie is niet louter pervers, maar onderschrijft het verlangen om de werkelijkheid te zien, om te bevatten wat dood en geweld betekenen.
Getuige- zijn versterkt betrokkenheid en mobiliseert, mits de beelden in de juiste sociale en politieke context worden geplaatst. Dit staat haaks op het compassion fatigue-argument van onder andere Susan Sontag: expliciete beelden raken ons juist niet, maar verlammen. De discussie rondom het tonen van geweld en dood in de media spiegelt de moraal. Dreigen we die in het digitale tijdperk te verliezen?
Kunst en de dood
In de kunst, sinds het begin van het moderne tijdperk een morele vrijplaats, mag wat in de journalistiek niet kan. Kunst hoeft zich niet te conformeren aan politieke belangen en hoeft niet waar te zijn. Vanuit die houding werken kunstenaars ook aan het beeld van de dood, rekken grenzen op of veroorzaken paradigmatische verschuivingen, zoals te zien is in de tentoonstelling The Pixelated Revolution, van Rabih Mroué in Museum Tot Zover.
Met o.a. Eddy van Wessel (oorlogsfotograaf) en Margriet Schavemaker (hoofd collecties en onderzoek Stedelijk Museum Amsterdam)
Dit programma is het tweede deel van een tweeluik over 'het beeld en de dood', naar aanleiding van de online tentoonstelling The Last Image, en de tentoonstelling The Pixelated Revolution van de Libanese kunstenaar Rabih Mroué in Museum Tot Zover, te zien tot 8 juni2014.