Op een zonnige dag in maart spreken we in Zutphen af met Bibi Bodegom, Arno Stam en Charlotte van Dijk van Stichting Gelders Erfgoed. Zij zitten gehuisvest in een prachtig gerenoveerd pand. Maar, Zutphen is niet de enige parel in de provincie. De stichting werkt aan het project Beleef Mijn Gelderland! dat in 2010 is gehonoreerd door de subsidieregeling Innovatie Cultuuruitingen. Tijd om een tussentijdse balans op te maken; hoe staat het project ervoor? Op welke wijze werkt Gelders Erfgoed aan innovatie? Hoe gaat de samenwerking met de verschillende culturele instellingen?
Het project
Het idee voor Beleef Mijn Gelderland ligt geworteld in de ruim tien jaar bestaande CollectieGelderland samenwerking tussen Gelders Erfgoed en musea in Gelderland, zo legt Arno Stam uit. In het project CollectieGelderland heeft een aantal musea een database opgezet, waarmee alle collecties online kwamen te staan. Vervolgens is de stap gezet om deze gezamenlijke collectie toegankelijk te maken voor een breder publiek via CollectieGelderland. Ondertussen is CollectieGelderland gegroeid van vijf naar negenentwintig deelnemende musea. En is de collectie van 1.000 naar meer dan 60.000 voorwerpen gegroeid. Dankzij de regeling Digitaliseren met beleid schreven verschillende deelnemers uit deze groep een informatieplan, met extern advies van AB Cultuur. Het was de opmaat voor de volgende stap; meer doen met de kennis en verhalen van de deelnemende musea.
Met het project Beleef mijn Gelderland!, gericht op het innoveren van de publieksbeleving van erfgoed, helpt Gelders Erfgoed de samenwerking binnen CollectieGelderland naar een hoger niveau. Bodegom: ”Wie ons geïnspireerd heeft? We zijn gewoon in het diepe gesprongen, geloof ik en hebben ons met name laten inspireren door de musea en de verhalen die zij willen vertellen”. In het project worden applicaties ontwikkeld, die de musea met nieuwe manieren van presenteren op de kaart kunnen zetten. Hierbij moet gedacht worden aan multitouchtafels in musea, de ontwikkeling van een erfgoedspel en een mobiele applicatie die op basis van GPS de wetenswaardigheden in de omgeving kenbaar maakt. Op deze manier zal de anders argeloos rondfietsende bezoeker van Gelderland een idee krijgen van wat er in Gelderland zoal te zien is. Stam: “Dankzij het feit dat je jezelf virtueel kunt presenteren op een aardige manier, worden mensen zich bewust dat er iets leuks te beleven valt”. Onlangs is in Doetinchem het eerste deel van het project gestart met het scannen van een grote maquette dat het Doetinchem van voor de Tweede Wereldoorlog laat zien. In de oorlog werd Doetinchem verschillende keren gebombardeerd en bleef er van de mooie binnenstad weinig over. Het Stadsmuseum Doetinchem lanceert bij de opening van het nieuwe gebouw in mei van dit jaar een Multitouch tafel waarmee een digitale wandeling door het vooroorlogse Doetinchem gemaakt kan worden. Op deze manier wordt de plaatselijke geschiedenis rond WOII uitgelegd in 3D.
Innovatie
Een belangrijke innovatie die Gelders Erfgoed met dit project wil bereiken is dat instellingen die soms vasthouden aan traditionele vormen van presentatie open gaan staan voor het werken met nieuwe technologieën. Bodegom: “Ik denk dat wanneer het ons lukt om met elkaar nieuwe technieken te verkennen en er vertrouwen en misschien ook wel lef ontstaat dat dat wel een stuk innovatie is”. Gelders Erfgoed wil, samen met de musea die meedoen met dit project, op een innovatieve manier de geschiedenis vertellen. Daarbij zetten ze in op Multitouch techniek om een nieuwe doelgroep aan te spreken. Bodegom: “Dat er op zo’n Multitouch tafel ook een hele belevenis bij komt met interactiviteit daar willen we met name op inspelen. Daarom hebben we het project ook Beleef mijn Gelderland! genoemd”.
Samen leren/ samenwerking
Gelders Erfgoed heeft een projectteam dat, op basis van eigen specialisatie, de musea begeleidt bij het opzetten van het eigen verhaal. Onlangs heeft Gelders Erfgoed een praktijkdag georganiseerd in Delft voor alle deelnemende musea, vertelt Bodegom. Daar hebben we gezamenlijk geleerd over de werking van multitouchtafels. Bodegom: “Het was een inspirerende en leerzame dag”. Gelders Erfgoed begeleidt de instellingen vervolgens in het bijschaven van scenario’s, meedenken over techniek, en het selecteren van voorwerpen en verhalen om de verschillende onderdelen van het project vorm te geven. Bodegom: “Uiteindelijk streven we naar kwaliteit, continuïteit en duurzaamheid”. De onderdelen die nu ontwikkeld worden, hoopt Bodegom dan ook bij toekomstige deelnemers in te kunnen zetten. Bodegom: “kennisdelen doen we altijd eigenlijk wel. En hoe we werken, is ook vaak opensource als het ware”. Opgedane ervaring en kennis wordt vrijblijvend gedeeld met partijen die ook op deze wijze willen werken. Ook het samenwerken met andere instellingen bevalt goed. Zo is het werken met het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT), juist door hun specifieke expertise op het gebied van marketing, een echte aanvulling. Gelders Erfgoed verzamelt samen met de musea de mooie verhalen en de content en het GOBT weet hoe ze dat het beste kunnen vermarkten.
Verdienmodellen
Het verdienmodel van het project is gebaseerd op een combinatie van subsidies en samenwerking in de sector. Beleef mijn Gelderland! wordt gefinancierd door de subsidieregeling Innovatie Cultuuruitingen. Daarnaast investeren de samenwerkende instellingen een heleboel eigen uren in het project. Bodegom vertelt dat het werken met vrijwilligers bij veel musea heel gewoon is.
De software, kennis en ervaring opgedaan binnen dit project wordt straks gedeeld met wie er maar in geïnteresseerd is. Op de vraag hoe Gelders Erfgoed van plan is het project voort te zetten na het einde van de subsidieperiode, antwoordt Bodegom dat zij mogelijk op zoek zullen gaan naar andere regelingen om het project verder te brengen en door te ontwikkelen.
Schakel/Leermomenten
Het formaliseren van de relaties binnen het project is iets dat Bodegom wel als een ingewikkeld proces ervaart. De aanvraag voor de subsidie lag centraal bij Gelders Erfgoed, waardoor zij het project leiden en het budget beheren, maar uiteindelijk gaat het om de plannen van de musea die uitgevoerd moeten worden. De rollen die de samenwerkende partijen hebben worden op dit moment expliciet gemaakt in zogenaamde convenanten van samenwerking tussen Gelders Erfgoed en de musea die meedoen aan het project. Een van de afspraken is dat musea hun eigen uren investeren, omdat het toegekende budget niet toereikend is om dat te dekken. Bodegom: ”waar het dan mis zou kunnen gaan is dat een museum zegt: ‘het kost toch teveel ureninspanning en dat trekken we niet. Het blijft een sector waar veel vrijwilligers werken. We hebben met de musea afgesproken dat Gelders Erfgoed in dat geval meehelpt om te zoeken naar externe financiering om het project toch doorgang te kunnen laten vinden.” Het meest uitdagende doel van het project is uiteindelijk volgens Bodegom toch wel om de traditionele vormen van presentatie te ontstijgen en nieuwe technologieën met elkaar te verkennen. Er blijft een gebrek aan geld in de sector, en daarmee een gebrek aan mensen met specialisatie of een gebrek aan kennis over dit soort nieuwe media. Om daarbinnen te innoveren is volgens haar ‘spannend en leuk’.
Gouden Tip
Bodegom: “Goed kijken naar wat er al is en dan een praktisch vertrekpunt nemen, zodat je je niet verliest in een ambitie die te ver weg ligt. Wees ambitieus maar hou het haalbaar, vanuit de kwaliteiten die je al in huis hebt.”
Nikki Timmermans en Machteld Vinkenborg (Kennisland)