Mediamatic Magazine Vol. 0#0 Lidewijn Reckman 1 dec 1985

Good Boy/Bad Boy

Tijdens het World Wide Video Festival, dat september jl. weer plaatsvond in Den Haag, was een recent video-werk te zien van Bruce Nauman, getiteld Good boy/bad boy. Een werk dat zoveel kenmerken van zijn andere werken in zich draagt, dat het als een waarachtige Nauman beschouwd kan worden.

Vergroot

Good Boy/Bad Boy 1985 - Bruce Nauman

With:

Een van die kenmerken is de simpelheid en helderheid waarop het werk zich manifesteert. Zodanig zelfs dat een adequate beschrijving ervan het geheel haast automatisch onnodig complex maakt. Waarmee een ander kenmerk dat veel van Nauman 's werk typeert aan de oppervlakte komt, zij het via een omweg, namelijk de discrepantie tussen taal en beeld.

Het werk, dat waarschijnlijk het beste aan te duiden is als een Monitor-Piece, bestaat uit twee videobanden, die elk op een eigen monitor worden afgespeeld. De monitoren zijn naast elkaar opgesteld met een redelijk grote tussenruimte en diagonaalsgewijze iets naar elkaar toegedraaid, zodat de kijker een goed zicht op beide beelden heeft. Op de ene monitor verschijnt een man in beeld, frontaal, en met het hoofd en schouders het totale beeldvlak vullend. Hij kijkt de toeschouwer aan, het beeld uit. Hij begint te spreken. I am a good boy, you are a good boy, we are good boys, this is good. Op dat moment verschijnt op de andere monitor een vrouw, die datgene herhaalt wat de man net gezegd heeft. Ook zij kijkt de toeschouwer aan. De man gaat ondertussen gewoon door met het uitspreken van eenzelfde reeks zinnen, waarin het begrip good nu vervangen is door bad, gevolgd door beide reeksen waarin boy heeft plaats gemaakt voor girl.

Het geheel bestaat uit ongeveer twintig van dergelijke reeksen, die continu herhaald worden. Een Walter and Connie-achtige scène, overdreven en uitgesmeerd over een tijdsduur van ongeveer een kwartier. Elke reeks bestaat uit een aantal uitspraken die een kwaliteitsaanduiding in zich dragen en waarde bepalend zijn, zoals good, bad, fun, boring, enz, waarbij elke reeks gevolg wordt door haar tegenhanger.

Het beeld verandert niet noemenswaardig. Behalve de gezichtsuitdrukking van beide performers, die nu eens vrolijk of blijmoedig, dan weer agressief, verveeld of zonder duidelijke emotie is, overeenkomstig hetgeen ze zeggen of juist tegengesteld aan de gedane uitspraken. En ook de intonatie wisselt voortdurend.

De aanvankelijke waarneming, van de vrouw die als het ware de echo vormt van de man, verdwijnt na verloop van tijd, en beide personen lijken, volledig onafhankelijk van elkaar, hun eigen tekst te hebben. Het niet synchroon lopen van de door beiden gedane uitspraken draagt ertoe bij dat je als kijker in een chaotische situatie verzeild raakt. Een situatie waarin je van twee kanten wordt aangesproken en waarin je het gevoel krijgt dat er een beroep op je wordt gedaan. Dit gevoel wordt nog versterkt door het intenser worden van het uitspreken. Een situatie is ontstaan waarin je orde wilt scheppen door de uitspraken van beide personen op de een of andere manier, in betekenis, bij elkaar te brengen. Soms lukt dit. Bijvoorbeeld als de vrouw zegt I am alive en de man op hetzelfde moment I don 't want to die, of This is evil en tegelijkertijd This is real good shit. Maar de chaos is meteen daarna weer aanwezig als de verschillende uitspraken niet meer te koppelen zijn, of niet tegelijkertijd onderscheidend te horen. Zoals gezegd duurt het geheel ongeveer een kwartier. De bedoeling van NAUMAN is echter dat de banden aan het eind direct weer starten, zodat het geheel als een continu proces verschijnt zonder duidelijk begin of eind.

Net als in veel van zijn andere werken is ook Good boy/bad boy opgebouwd uit een complex van tegenstellingen, differenties en relaties. Zowel in beeld, man-vrouw, lichtdonker (de vrouw is blank, de man is donker), in taal, good-bad, eat-drink, love-hate, als in de combinatie van beide. Het gevolg is dat de inhoud van de uitspraken wordt versterkt of juist op losse schroeven komt te staan. I am a good/bad boy, uitgesproken door de man, heeft een zekere betekenis. Hetzelfde, uitgesproken door de vrouw, en als zodanig van een directe verwijzing beroofd, wordt een mededeling die nog slechts in grammaticale zin bestaat, betekenis heeft. Hetzelfde effect treedt op als op zeer blijmoedige wijze, zowel in gezichtsuitdrukking als in intonatie, wordt gezegd: This is real boring. Wat overblijft van de uitspraak is de vorm, waardoor tegelijkertijd, op een ander niveau, een nieuwe inhoud ontstaat.

Wat is boredom, love, good of bad, om maar enkele van de begrippen te noemen.

Het blijkt dat betekenis niet iets is dat eenduidig en onveranderlijk vaststaat, maar afhankelijk is van context. De (gesproken of geschreven) taal waarvan we ons dagelijks bedienen blijkt slechts een van de middelen te zijn waarover we beschikken om te communiceren, om een relatie met de werkelijkheid tot stand te brengen, om intentioneel in de wereld te zijn. Lichamelijk gedrag, in dit geval mimiek en intonatie, is minstens zo wezenlijk in de betekenisoverdracht. Deze spanning tussen taal en betekenis loopt als een rode draad door het werk. Wie enigszins op de hoogte is met het oeuvre van Bruce Nauman zal dit niet verbazen. Overduidelijk zijn wat dat betreft zijn neon-werken, en vooral die, welke overeenkomsten vertonen met het bekende beeld van de neon-reclames, waarin door bijvoorbeeld één lener in een woord afwisselend door een andere te laten oplichten een volledig tegengestelde mededeling ontstaat. En ook de diverse ruimtes waarin met behulp van beeld of geluid de normale waarneming wordt verstoord en de synchroniciteit tussen het waarnemen en het waargenomen is opgeheven, worden bij het zien van Good boy/bad boy in herinnering geroepen.

Vergroot

Good Boy/Bad Boy 1985 - Bruce Nauman

Nauman heeft in de loop van zijn carrière vaker gebruik gemaakt van video, maar is beslist niet aan te duiden als videokunstenaar in de strikte zin van het woord. Hij gebruikt video zoals hij alle materialen gebruikt die hem ter beschikking staan en die hij daar en dan kiest als het meest geëigend voor de uitvoering van zijn idee. In dit geval is dat video, en dan eigenlijk nog het meest in de zin van televisie. Hij maakt gebruik van het ons bekende karakter van de nieuwslezer of de reclamedokter die op zeer indringende wijze hun boodschappen de wereld insturen, en ons voortdurend bestoken met hun waarheden.

Bij Good boy/bad boy wordt de waarnemer van twee kanten benaderd. Er wordt tegelijkertijd door twee personen en met tegengestelde uitspraken een beroep op hem gedaan, waarmee de waarheid haast automatisch in het spreekwoordelijke midden komt te liggen. Twee monitoren, een man en een vrouw, met dezelfde tekst, en toch net iets anders, die de strijd aangaan om de gunst van de kijker. Die kijker wordt gedwongen zijn positie te bepalen tot dit werk in het bijzonder en tot taal in het algemeen.

De mogelijkheid bestaat om het werk te ondergaan als een parodie op bepaalde aspecten van televisie. Als een kakofonie, waarin je verwoed probeert richting aan te brengen, en die naargelang de tijd vordert verwordt tot ongearticuleerd geluid op een bepaald volume.

Een andere mogelijkheid is om uiterst geconcentreerd te proberen de essentie te achterhalen van wat hier nu eigenlijk gebeurt, en te pogen door te dringen in het wezen van de (gesproken) taal.

Voor welke mogelijkheid je ook kiest, en op welke manier je het werk ook ervaart, beide behoren tot het werk. Uiteindelijk kom je tot de conclusie dat het werk geen duidelijke en eenduidige interpretatie toestaat. Het is zowel het één als het ander. En nog veel meer.

Wat dat betreft kan van Good boy/bad boy gezegd worden, wat voor al het werk van Nauman geldt. Simpel en helder, maar tegelijkertijd enorm complex en ongrijpbaar.

Mocht u iets willen citeren: Reckman, Lidewijn. "Good Boy/Bad Boy." Mediamatic Magazine vol. 0 # 0 (1985).