Op 16 november 2004 organiseerde Netwerk CS in samenwerking met de Nederlandse Museumvereniging, Interculturele Programma's haar derde estafette in hotel/discotheek Arena in Amsterdam: het brede netwerk uit de kunst en cultuursector kwam bij elkaar voor uitwisseling in real life. In bijna veertig workshops spraken mannen en vrouwen over het bevorderen van culturele diversiteit in deze sector.
Misschien kom ik vandaag wat hijgerig over. Het is tenslotte een estafette.’ Zo waarschuwt Samira El Kandoussi, de dagvoorzitter tijdens de opening van de Netwerkestafette. Zelf vond ze vroeger mensen die uren naar een schilderij stonden te kijken nogal achterlijk. Intussen is ze journalist, gespecialiseerd in kunst en cultuur en staat ze zelf in een museum.
Er is veel te doen: veertig workshops in drie rondes en een swingend avondprogramma. Maar Samira is dan ook snel. Ze interviewt Dineke Stam en Bart Krieger over de Interculturele Programma’s van de Nederlandse Museumvereniging, met wie Netwerk CS deze dag samen organiseert. Ze kondigt jongerentheater DOX aan en laat filmpjes zien, gemaakt door Esther Prade, met onder meer Medy van der Laan, Staatssecretaris voor Cultuur. En dan stuurt ze iedereen op weg voor de eerste workshopronde. Want Medy kan praten, maar er is werk aan de winkel!
Droom
De gehele dag komen de drie peilers van Netwerk CS in verschillende workshops terug: nieuw publiek, nieuw personeel en nieuwe artistieke ontwikkelingen. Hoe krijg je bijvoorbeeld andere mensen naar de musea? Het kan door een crossover te maken tussen theater en museum. Naar aanleiding van de tentoonstelling De erfenis van slavernij:in het Wereldmuseum te Rotterdam speelde theatergroep 100% Cabo een voorstelling over vrijheid. Niet alleen is de theatervoorstelling een aanvulling op de tentoonstelling, ook trekt het meer mensen, omdat theater socialer is. Het museum fungeert minder als ontmoetingsplaats, aldus een deelnemer aan de workshop.
Ook een manier om ander en jonger publiek te trekken is om samen te werken met scholen. Sommige instellingen doen dit om schooluitval te voorkomen, zoals in het project Catch in Amsterdam. Catch is een samenwerking tussen organisaties in de kunst- men cultuureducatie, welzijn, onderwijs, zorg, werk & inkomen. Het project richt zich op dropouts. Zij doorlopen een traject van vier fasen, waarin de allerbesten bij een theater of een andere kunstinstelling een scholing krijgen. Voorwaarde daarbij is dat zij daarnaast een opleiding volgen of een baan hebben. Een deelnemer achteraf: Een jongen die altijd iets met audiovisueel wilde, maar nooit de kans heeft gekregen, kan nu zijn droom waar maken.
Uitzendbureau
De tweede doelstelling van Netwerk CS, nieuw personeel, kwam ook uitgebreid aan bod deze dag. In verschillende trainingtrajecten worden bestuursleden, journalisten, docenten en museumpersoneel van verschillende culturele achtergronden klaargestoomd en gekoppeld aan instellingen. Hierbij was de uitwisseling met de Britse gasten een grote meerwaarde. In de workshop Diversify! ging het over het personeel in musea. Caithlin Griffith van de Britse Museums Association vertelde over twee trajecten waarin studenten met een beurs van universiteiten een opleiding tot museummedewerker kunnen volgen. Izzy Mohammad vertelde over zijn opleiding tot museummedewerker. Hij werkt nu bij het wetenschapsmuseum Think Tank in Birmingham en is een rolmodel voor jongeren in zijn eigen gemeenschap. Een vergelijkbaar project is ook nodig in Nederland, omdat de musea zeer gesloten zijn voor nieuw personeel. De Nederlandse Museum Vereniging zou hierbij een rol kunnen spelen. Lola Young, oprichter van de Archives and Museum of Black Heritage en initiator van het project GAIN in Londen, vertelde over GAIN dat het toekomstige bestuursleden koppelt aan zittende besturen, die overigens zelf ook een cursus interculturaliteit krijgen. Young: Iedereen moet alles geven. Je kunt dit onderwerp niet lauw benaderen.
Piet Elenbaas en Mimoun Himmit van de SKVR uit Rotterdam hebben ervaring met het actief werven van nieuwe docenten, onder de ‘helden van de straat’ zoals ze ze zelf noemen. Ze benaderen jongeren in bepaalde wijken van Rotterdam (zij noemen het ‘voorrangsbuurten’) om hun artistieke talenten uit te oefenen in een professionele setting, als freelancer voor de SKVR. ‘Daarbij blijft er altijd een spanning bestaan tussen hiphopper blijven en de institutionalisering binnen de SKVR.’ Een uitzendbureau zou een aanwinst zijn in deze branche, is een van hun praktische conclusies.
Een nieuw wij
Ook het onderwerp nieuwe artistieke ontwikkeling kwam veel ter sprake in de workshops. Mirjam Westen van het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem verdedigt haar stelling dat musea geen neutrale doorgeefluiken zijn van ‘de’ cultuur. Het zouden representanten van de samenleving moeten zijn met ruimte voor globalisering en kunst in de multiculturele samenleving.
Ricardo Wijngaarde van stichting SLAMM uit Amsterdam bekijkt in zijn workshop de artistieke ontwikkeling van binnenuit. De workshop gaat over urban, maar hij noemt het liever Black Music and Arts. Urban is namelijk een containerbegrip geworden. Het is tijd om te kiezen en de nadruk te leggen op kwaliteit in plaats van kwantiteit: hoe garandeer je kwaliteit en ontwikkel je niveau?
Stefan Quest alias Quest One MC heeft daar wel een antwoord op. Hij is een hussler. Hussling is de enige manier om het reguliere circuit in te komen als hiphop artiest. Veel instellingen worden dagelijks door husslers benaderd: jongeren die willen optreden. Zijn tips aan instellingen: ‘Sta open voor deze jongeren, luister naar hun demo en als ze goed zijn, geef ze twee optredens: om zichzelf te bewijzen en om geld binnen te brengen. Geef ze altijd feedback - daar reageren ze op dat moment misschien niet positief op, maar ze nemen het wel mee en gaan er later mee aan de slag. En verwijs ze door.
Soheila Najand van Interart uit Arnhem geeft een meer theoretische workshop: ‘Zonder theorie doe ik niets!’ Zij heeft besloten om de term ‘cultureel erfgoed’, te veranderen in ‘cultureel goed’, dus ‘erf’ weg te laten. Daarmee krijgt het een eigentijdse uitstraling. Volgens haar hebben we in Nederland te maken met een botsing tussen twee basisopvattingen. De oosterse opvatting: ‘Wij zijn dus ik ben’, en de westerse opvatting: ‘Ik denk dus ik ben’, komen niet samen. In de context van globalisering is het dus belangrijk om een nieuwe grammatica te verzinnen waarin dat wel lukt. Een nieuw ‘wij’
Ter afsluiting van de estafette roept Samira El Kandoussi nog een keer iedereen bij elkaar. Ze wil weten wat deze dag heeft opgeleverd: ‘Heb je veel visitekaartjes? Laat me je tasje zien!’ Iemand vertelt inderdaad over een goede match: ‘In onze workshop kwam er opeens iets tot stand tussen een hogeschooldocent en een hiphopkunstenares. Nu gaat zij bij hem werken.’ En ook de buitenlandse gasten hebben veel over Nederland geleerd. Amareswar Galla van de Nationale Universiteit van Australia;: ‘Er is hier een ‘mind shift’ nodig. Jullie hebben het nog steeds over Nederlanders en buitenlanders. Maar als je aan de buitenlanders vraagt waar ze vandaan komen, blijken het ook Nederlanders, alleen zijn zij niet wit.’
Na een gefilmde impressie van de dag door Esther Prade, en een optreden van jongerentheater DOX, rondt Samira het officiële gedeelte van de dag af. ‘Wat vandaag weer gebleken is: het is altijd belangrijk om open te staan voor verandering en vernieuwing.