Professionele fotografen hebben op dit moment een probleem. Met wat er mogelijk is, zitten we op het hoogtepunt van perfectie. Films en foto's zijn van ongekende scherpte. De kleuren kunnen we aanpassen en wat we niet willen, werken we achteraf wel weg. Maar wij gewone mensen worden een beetje bang van al die harde lijnen in combinatie met futuristische kleding en kaarsrecht gestijlde, egaal zwartgeverfde haren. Zie je een foto van jezelf genomen bij een popconcert, dan is het contrast met je alledaagse spiegelbeeld te groot. Vandaar dat iedereen plotsklaps weer naar een analoge camera grijpt. Heb je die niet, dan is er altijd nog Instagram. Imperfectie, dat is wat we nu willen. De foutjes die we eruit filteren met digitale fotografie, horen juist bij het beeld dat we hebben bij onze zoektocht naar authenticiteit. Het is alleen de vraag of het nog gaat over authenticiteit wanneer we die opleggen.
In het kader van hoe ouder hoe beter
Overal spruiten vintage-winkeltjes uit de grond. De mensen stromen naar binnen om zich te vergapen aan kleding die een halve eeuw geleden ook al werd verkocht. Wanneer ze een vintage-store verlaten met gaten in hun broek en blousen met tafelkleedmotieven, kunnen we deze mensch een label opplakken: hipster. Dit zijn op zich gewone mensen, maar zij zijn doorgeslagen naar de overzijde van de fotorealisten. Ze houden van vroeger en van zichzelf. Zij hebben zogenaamd een hekel aan alles wat mainstream is, maar laten we wel wezen, hipsters zijn al lang mainstream. Je hoeft niet meer naar exclusieve rommelmarkten en kringloopwinkels want de H&M kleedt een hipster helemaal af. Tivoli heeft de alternatievo's omarmd met hun avond Kill All Hipsters waarbij helemaal niemand doodgaat. Hipsters en misschien-niet-hipsters gebruiken massaal Instagram.
Op rolletjes
Veel fotografen zijn prominente tegenstanders en vechten tegen deze gefakete imperfectie. Ze beschouwen de filters enkel als effect, zoals we eerst onze foto's zwart-wit of sepia maakten, om een niet al te beste foto nog wat te laten lijken. Fotografen gaan wel op de vraag naar verbeelding van het authentieke in, maar op een wat hoogdravende manier. Zij nemen nog dikwijls analoge foto's zonder filters en kijken neer op het nagemaakte effect waarbij het om foutjes te doen is om een retro look te krijgen. De tentoonstelling Digitaal? Analoog! in Huis Marseille wijdde zelfs vol trots een hele zolder aan het proces van ontwikkelen en afdrukken. Maar op de schijn-analogie wordt enorm afgegeven. Er is al een Instagramkiller op de markt, ontworpen door Joe Macirowski. Met de app Normalize kun je foto's waar een effect overheen gelegd is, ontdoen van hun filter en eruit laten zien 'zoals ze horen te zijn'.
Kiekjes jatten
En dan is er nog die man de alle hypes van leken gulzig opslokt en zelf inzet, met succes. Erik Kessels verzamelt amateur-foto's uit familiealbums van rommelmarkten en op internet. Binnen zijn verzamelingen maakt hij selecties en vervolgens nieuwe combinaties. De series die ontstaan, vertellen vervolgens een heel ander verhaal dan het oorspronkelijke. Hij wordt wel gezien als kunstenaar, maar Kessels is van beroep reclamemaker bij het Amsterdamse communicatiebureau KesselsKramer. Dit maakt hem automatisch tot trendspotter. Hij keert deze trends niet de rug toe, zoals fotografen en kunstenaars zo graag doen, maar ziet de amateur juist als inspiratiebron voor zijn werk.
Opvallend is de clip Video Games van Lana Del Rey in dit verband. Zij gebruikt wel beelden die amateuristisch aandoen, door het schokken van de camera en de lage resolutie, maar de delen waarin zijzelf in beeld is, zijn van veel betere kwaliteit. Haar lichaam blijft daardoor 'verheven' boven de rest. Kessels heeft juist reclames gemaakt met gewone mensen die je in het wild zou kunnen tegenkomen. Dat is een enorm succes.
Leve de amateur
Hoe je het ook wendt of keert, de amateur beïnvloedt de professional enorm. Maar het duurt nog even voordat iedereen daar voor uit durft te komen en met gepast trots verkondigt, zoals Kessels doet. In de kunst zien we altijd tendensen komen en gaan. Vier vervlogen decennia vol hyperrealisme vragen misschien wel om een nieuwe teneur, ingezet door de amateur.