Vakanties, bruiloften en verjaardagen werden vastgelegd met ratelende camera's op kostbare spoelen. Sinds de videosystemen kleiner en goedkoper zijn is het maken van home-movies zo gewoon als koffie maken of een muziekje opzetten. Minuten home-movie werden uren vol video, achteloos bij elkaar geharkte beelden en geluiden van het familieleven.
Daar waar de audiovisuele beeldcultuur ons het dichtst op de huid zit, in de wereld van de home movie, is nauwelijks regie of structuur. Dat gebrek aan vorm en timing is er de oorzaak van dat alle lieve, grappige, mooie momenten en betekenisvolle hoogtepunten al gauw onverdraaglijke banaliteiten worden.
Mari Soppela's cd-rom Family Files heeft als ruw beeldmateriaal de in het archaïsche medium Super-8 gedraaide home-movies van haarzelf en haar man, Leo Anemaet. Het materiaal is ingedeeld in vijftien episodes uit hun gezinsleven van de afgelopen drie jaar. Voorbeelden: hun bruiloft, hun uitstapjes naar Parijs en Hannover, de reis naar de Noordkaap, familiebezoek aan haar familie op het Finse platteland, een vakantie op Sardinië, de geboorte van de kinderen, hun nieuwe huis in Amsterdam.
Waarom levert het kijken naar deze uiterst herkenbare beelden van gezinsgeluk geen deprimerende ontmoeting met willekeurige banaliteiten op? Door de vorm waarin de gebruiker van de cd-rom ze bekijkt en bestuurt. Het interface van deze cd-rom is even radicaal als helder, met als gevolg dat er evenwicht ontstaat tussen intimiteit en afstand. Zonder symboliek, zonder interpretatie, zonder artistieke mystificatie tonen de uiterst herkenbare alledaagsheden hun poëzie.
Het beginscherm is een mozaïek van stills. Het geeft toegang tot de vijftien van datering en plaatsnaam voorziene episodes. Iedere episode kan op twee manieren bekeken worden. In beide gevallen wordt het scherm opgedeeld in negen vensters. Een mouse-over zet de negen filmloops in beweging. Ze duren maar een paar seconden. Allemaal geven ze momenten, gebaren, impressies weer van dezelfde gelegenheid. Een dag, een week, een maand, wordt een matrix van negen loops. Het lineaire van de cinema en het non-lineaire van het interactieve medium zijn verweven. De adembenemende landschappen uit de poolcirkel, de met zorg gefilmde beelden en de filmische, soms ronduit romantische muziek van Leo Anemaet, die onder alles te horen is nodigen uit naar eigen smaak een tableau van momenten en beelden te kiezen. Als geheel pretenderen de negen vensters geen volledige representatie van de episode te geven. Het zijn ontspannen, intieme beelden, maar hun fragmentarische, poëtische karakter maken dat de gebruiker zich nooit een voyeur voelt.
De tweede manier om dezelfde vijftien episodes te bekijken toont een scherm met vier vensters met een andere keuze aan filmloops. Een klik met de muis in een van de vensters roept een droste-effect op: het oorspronkelijke beeld wordt tot een kwart gereduceerd en omringd door nog kleinere versies van de omringende vensters. Je kunt doorklikken tot er een bijna abstract scherm van puur ritme en kleur ontstaat. De loops zijn zo trefzeker gekozen dat er steevast iets zichtbaar wordt dat even onverwacht als mooi is. De versplintering in verkleinde herhaling is een klassieke ingreep de mysterieuze diepte van de oppervlakte op te roepen. En bij deze zo neutraal gepresenteerde, bedrieglijk alledaagse beelden is het een heel gelukkige ingreep.
De cd-rom heeft een formele, matrix-achtige structuur. Het interface is van grote eenvoud: een inhoudsopgave, vijftien episodes, twee modaliteiten, de ene met mouse over, de andere met muisklik. Het is juist die radicale afwezigheid van interpreterende, op de inhoud van de beelden betrokken links, die de beelden in hun waarde laat. Alle selectie en montage (van de keus voor Super-8, de keuze van de loops tot de compositie van de schermen) is dienstbaar aan het oproepen van een nieuwsgierige, onbevangen blik van de gebruiker. De heldere orde van die neutrale vorm verleidt gebruiker er eenvoudig toe te spelen met de snippers van andermans privé-verleden. Al de momenten en gezichten blijven naamloos, behouden hun integriteit en blijven in zichzelf besloten. Toch vertellen ze veel, maar alleen in de mijmerende, zoekende interactie van de gebruiker.
Dit allemaal dankzij Soppela's interface, een structuur helemaal vanuit de code opgebouwd, die de open alledaagse beelden een vorm geeft, een omgangsvorm. De automatische, formele structuur ondermijnt iedere eenduidigheid of sentimentaliteit. De helderheid van het interface appeleert aan het esthetisch gevoel van de gebruiker. Het visuele spel is geen metafoor en beeldt niets af, maar geeft toegang tot de kwetsbaarheid, de melancholie, het plezier, de schoonheid die in de home movies schuilt. Soppela is geen video-artiest die met een black box persoonlijke beelden aan elkaar plakt. Ze schrijft in het elektronisch medium en wel in de meest fundamentele zin van het woord. Ze schept vormen waarmee gebruikers alledaagse en minder alledaagse beelden kan zien vollopen met betekenis. Alles dankzij de subtiele kracht van een scherp verstand. En liefde.