Jacques Louis Nyst
Les Chemins de Fer
Drie monitoren aan de rand van een kleine vide in een betonnen plafond. Alle drie de monitoren tonen het beeld van een ijzeren ventilatie-rozet. Als het rozet door een onzichtbare hand/kracht opendraait, klinkt het geluid van een speeldoosje. Tegelijkertijd verplaatst het licht van onze kant van het rozet (binnen) naar buiten. Door de openingen schijnt kaal daglicht en er zijn wat takken zichtbaar. Als het rozet sluit stopt het speeldoosje en gloeit het kunstlicht aan onze kant weer op. De frisse kleuren van het schilderwerk worden weer zichtbaar. Enkele seconden later gaat het weer open en herhaalt alles zich.
Er ontstaat een aangenaam ritme van openen en sluiten, inademen/uitademen, dag/nacht, binnen/buiten, dood/leven, spreken/zwijgen, uit/thuis. Mooi, van een poëtische lichtheid. Maar na een tijdje wordt het speeldoosgeluid ondraaglijk en is het onmogelijk nog langer te genieten van het nog steeds mooie beeld.
Marie Delier
Femmes Voilees
Wanneer je de installatie van MARIE DELIER nadert raak je gevangen in het blikveld van drie gesluierde vrouwen die rond een muziekstander en een krukje staan. Op de stander wat muziek, daarnaast het instrument van een klarinettist die elk moment terug kan keren.
Drie paar ogen kijken je aan. Je voelt je ongemakkelijk, bekeken. Eenzelfde gevoel als wanneer je in je eentje een café bent binnengegaan of een receptie bezoekt. Iedereen lijkt op je te letten. Ook als je je realiseert dat het geen echte vrouwen zijn die naar je kijken, maar beelden op een monitor, laat het gevoel je niet los. Je bent een indringer.
Af en toe klinkt tastende klarinetmuziek. De drie vrouwen praten. Ook al zijn hun monden achter de sluiers niet zichtbaar, toch hebben ze elk onmiskenbaar een eigen stem. Ze murmelen onverstaanbaar Frans voor zich heen. Het lijkt niet of ze een gesprek met elkaar voeren, het is zelfs de vraag of ze elkaar kunnen horen.
De blikken van de vrouwen, die door hun sluiers de intensiteit toenemen, en de stemmen die langs je heengaan, zorgen ervoor dat er een grote afstand geschapen wordt tussen jou en de vrouwen, ondanks oogcontact. Hun duidelijke aanwezigheid vormt tegelijkertijd hun afwezig zijn. Het zijn beelden waar je niet op kunt reageren. Briefjes in flessen. Je wordt bekeken, maar terugkijken helpt niet. De lege kruk met klarinet en muziekstandaard dragen nog eens bij aan dit eenzame gevoel.
De klarinetmuziek met de attributen, zozeer aanwezig, benadrukken de afwezigheid van de vertolker. Tijdens de opening van de tentoonstelling was de muzikant aanwezig. Hij bespeelde de klarinet zittend op het krukje en las de muziek van de partituur. Maar zo gauw er meer dan 3 of 4 mensen kwamen luisteren, zette hij de klarinet op de grond en verdween. Als de toeschouwers verder gingen keerde hij terug en begon weer te spelen, tot... enzovoort.
De spanning tussen de aanwezigheid en onbereikbaarheid, tussen werkelijkheid en verlangen, kijken en zien, afstand en nabijheid geeft MARIE DELIER's installatie melancholieke schoonheid.
Gerald Minkoff/ Muriel Olesen
Caryatides in situ
ou Samson fait la différence,
Dalton s'en balance
Een brede, diepe pakhuisruimte. Het lage plafond gesteund door gietijzeren pilaren. De enige verlichting wordt gevormd door schijnwerpers die de pilaren in het midden van de zaal in een rode gloed zetten. Net zichtbaar in het monochrome licht is de gouden bekleding van de onderkant van de pilaren.
Links en rechts in de ruimte staat een kolom van vier videomonitoren. Naast elke kolom ligt een vijfde monitor op zijn kant. Deze ensembles staan met de beeldzijden naar elkaar gericht.
Op de monitoren is een blauwgroen, statisch, abstract beeld te zien. Het blauwgroen heeft een zeer speciale, trillende immateriële kwaliteit. In hun contrast met het rode licht dat de ruimte vult, lijken de beelden echo's op het netvlies. Ondanks het lage lichtniveau in de ruimte schijnen de monitoren geen licht uit te stralen, het groene schijnsel blijft binnen de apparaten.
Links voor en rechts achterin de zaal zit een klein spaanplaten huisje op een schommel. Uit de deuropeningen van de huisjes steken lenzen. De huizen kijken naar de pilaren. Bij nadere beschouwing blijken de monitorbeelden uit deze huisjes afkomstig te zijn. Twee gesloten circuits met electronisch gemodificeerde kleuren. De blauwgroene beelden geven de zaal een soort inwendige uitstulpingen, elektronische ingewanden. Ze keert zich inde video als het ware binnenstebuiten. Daardoor wordt ze in haar rode gloed des te ongenaakbaarder en onstoffelijker. Er treedt een omkering op tussen de concrete ruimte en het videobeeld.
Ondertussen zitten de aanrakingspunten van deze twee werelden, de huisjes, doodstil op hun schommels. De gedachte ze een zetje te geven komt bij ons op, we wagen het niet. Daarmee zou de ruimte immers op gruwelijke wijze omgebracht worden.
Terug in Groningen lezen we in de catalogus dat dat juist wèl de bedoeling was geweest. Misschien hadden we het inderdaad gedurfd als we kleurenblind waren geweest.
Antoni Muntadas
Derrière les Mots
Le Gout de l'aventure
Le succès sauvage
ècoutez l'image
Pour le plaisir des yeux
MUNTADAS verzorgt de commercial breaks. Op de overgangen tussen verschillende ruimtes, tussen verschillende installaties stelde hij videomonitoren en diaprojectoren op. Elk apparaat presenteert een aan de reclame ontleende slogan. Helemaal achter in de tentoonstelling staat een monitor waarop een aantal van deze teksten elkaar afwisselen. De key words van elke slogan worden, beeldvullend vergroot, herhaald. RAY CONNIFF-muziek onderstreept de voosheid van het beeld.
De verspreide teksten worden door de museale presentatie en isolering van hun oorspronkelijke aanleiding, boven hun krachten uitvergroot. Ze krijgen een monumentale schoonheid die ze niet kunnen dragen. Ze trachten zich op Münchhausen-wijze aan de eigen pruik uit het moeras van de trivialiteit te trekken, zakken echter steeds weer terug. De laatste monitor is helaas veel minder dramatisch. Door de opeenvolging van verschillende teksten, en de onmiddellijk banale muziek, wordt MUNTADAS' statement te eendimensionaal. Ze verliest haar verleidelijkheid en krijgt een moralistisch tintje. Het paard dat VON MüNCHHAUSEN tussen zijn dijen geklemd houdt blijkt hier een piepend speelgoedbeestje.
Bernard Queeckers
Un Question de Sens dans tous les Sens du Terme
Un = een
Question = vraag, kwestie, foltering
de = van, om, tot, naar, uit, aan
Sens = zin, zintuig, gevoel, betekenis, standpunt, mening, richting, oriëntatie, verstand
dans = in, uit, over, gedurende, met, bij, onder
taus = al, geheel, allen
les = de
du = zie: de
Terme = einde, grens, termijn, term, uitdrukking, betrekking
Carlos da Ponte
Sans Titre
De ontploffing van het Amerikaanse ruimteveer op 28 januari 1986 is de ultieme mediaramp van de jaren tachtig. De beelden gingen minstens zo snel de wereld rond als die van de moord op KENNEDY. Waar de ramp in de jaren zestig een nouvelle vague-achtige korte thriller opleverde, had de jaren 80 ramp een visueel perfect 30 seconden commercial formaat. De moord op de president kwam in het daaropvolgende decennium in de videokunst terug. ANT FARM deed zelfs een complete remake (The Eternal Frame 1975).
De ontploffing van de raket is binnen één jaar al in het werk van een aantal mediakunstenaars (twee in dit nummer) te zien. Het zou interessant zijn om in 1990 een tentoonstelling te organiseren van kunstvideo's waarin dat beeld verwerkt is.
Ook CARLOS DA PONTE gebruikte het in zijn zeer esthetische installatie voor PLAN K: een grote monitor vormt met vier kleintjes daaromheen een kruisvorm. Zowel de ontploffing als het kruis maken deel uit van een mozaïek van, soms helder onderscheiden, soms overlappende tekens. Niet alleen in semiotische zin, maar veel directer als constructiemiddelen gehanteerd binnen het werk.
Op de centrale monitor zijn beelden te zien van een baby, blanco in of langs de lens kijkend, schijnbaar doelloos bewegend, Tabula Rasa. De zuigeling ligt op een neutraliteit suggererend ruitpatroon, ongebruikt grafiekpapier.
De vier kleine monitoren zijn met hun onderzijden tegen het grote scherm geplaatst zodat ze één puntsymmetrisch beeld vormen dat de baby omkranst. Met dit device speelt DA PONTE een geraffineerd spel: door een wit vlak over het beeld te bewegen ontstaat in de installatie een beweging in vier richtingen, het kransbeeld roteert. De bewegingssuggestie wordt gevarieerd en afgewisseld met stationaire beelden, grote figuren die ontstaan uit de verviervoudiging van het kleine beeld. De opstelling wordt een hypnotiserende semafoor, een vibrerend signaal.
Het seinapparaat geeft af en toe een ander beeld; de skyline van een stad, het meest gecompliceerde, veellagige tekensysteem dat ons voortdurend omgeeft en belaagt, en het ontploffende ruimteveer, het meest simpele, onheilspellendste teken dat de jaren tachtig voortbrachten. Het derde, niet-geometrische beeld is dat van een man die manisch met z'n hoofd knikt alsof hij alle beelden van zich af wil schudden, vergeefs. Hij is kort in beeld, daarna dendert het kruis weer door.
Over de monitoren en de daarachter liggende wand is een craquelé geprojecteerd. Als een heelal, een zee van tijd. Dit schrift vormt een tegenstelling met de jonge baby op de middelste monitor. Tegelijk maakt het kind door z'n onbeschrevenheid nog deel uit van het oneindige. De tekenkrans alleen fixeert het in tijd en ruimte.
Koen Theys
Sirenes
Toen ODYSSEUS met zijn schip op weg was naar Circe, moest hij langs het eiland war de SIRENEN woonden. Deze half vrouw/half vogel wezens waren begiftigd met betoverende stemmen. Ze lokten daarmee voorbijvarenden tot zich, waarna deze werden verpletterd tegen de rotsen. ODYSSEUS was gewaarschuwd voor het gevaar. Hij stopte de oren van de bemanning vol was en liet zichzelf vastbinden aan de mast van zijn schip. Zo slaagde hij er als enige in het gezang der SIRENEN te horen zonder daarvoor zijn leven te moeten geven.
Mythe en moraal lijken KOEN THEYS geïnspireerd te hebben deze video-installatie te maken. In een hoge vierkante ruimte nodigt een loper en het geluid van applaus de bezoeker uit de trap naar een podium te betreden. Het podium wordt omsloten door drie wanden. In iedere wand zit, op ooghoogte, een monitor waarop applaudisserend publiek te zien is. Het beeld op de monitor in de middenwand staat op zijn kop. Visueel vormt dit een relatie met 5 rijen klapstoelen, die aan de andere kant van de ruimte ondersteboven aan het plafond bevestigd zijn.
Het publiek op de monitoren kijkt naar degene die de trap opkomt. In het verlengde van de trap zit in het podium een rechthoekig bassin vol water. In het water drijft een bal. Wanneer je je teveel laat meeslepen door het applaus, je het gevoel hebt in de wolken te lopen, is de kans groot dat je de weg uit het oog verliest en in het water valt. Als een speelbal in handen van het publiek. Maar wanneer je alert blijft op de verleidingen, die je pad kruisen, zul je vooraan op de linkerwand een knop zien zitten. Als je daarop drukt wordt een buitenboordmotor in werking gesteld, waarvan de uitlaat uitkomt in het waterbassin. Dat veroorzaakt een golfslag. Het is alsof er snel een boot wegvaart, richting lege stoelen.
Net op tijd ontsnapt (de kunstenaar) aan de verleidingen van het applaus.
Mocht u iets willen citeren: Possel Jans, en Willem Velthoven. "7 Installations Video à Bruxelles." Mediamatic Magazine vol. 1 # 4 (1987).
