Het reukvermogen binnen synesthesie wordt zelden besproken door wetenschappers, maar wordt wel vaak verkend door artiesten, zelfs al 150 jaar geleden. Avant-garde artiesten zoals de symbolisten en de futuristen deden al experimenten met reuk-synesthesie en poëten zoals Baudelaire schreven over muzikale en kleurrijke geuren. Er zijn ook kunstenaars geweest die parfums hebben vertaald in sculpturen.
Synesthesie – ‘syn’ betekent samen, en ‘aesthesis’ betekent waarneming – wordt als neurologische en aangeboren aandoening beschouwd. Bij een synestheet zijn de zintuigelijke velden in het brein nauwer verbonden waardoor deze connecties legt tussen reuk, waarneming, horen en proeven. Hierdoor kan deze bijvoorbeeld letters in kleuren zien (‘grafeem’ genoemd), muziek zien, of kleuren horen.
In deze diverse avond, gecureerd door Caro Verbeek, kijken we naar verschillende aspecten van geur-synesthesie door middel van lezingen en optredens. Je kunt dit evenement in het echt bijwonen, of vanuit huis volgen via een live-stream.
Lezingen
Caro Verbeek: Geur-synesthesie bij de futuristen
Curator van deze avond Caro Verbeek is kunst-historicus en onderzoeker met een focus op de lagere zintuigen (smaak, reuk en tast). Ze is momenteel PHD kandidaat op de Universiteit van Amsterdam. In haar PHD ‘Smelling Time' focust ze zich op de rol die geur-synesthesie speelde bij de kunstenaars die zichzelf de ‘Futuristen’ noemden (1909-1943). Voor de gelegenheid van de verdediging van haar proefschrift vroeg ze verschillende kunstenaars iets te creëren dat relateert aan haar onderzoek. De performances die daaruit voortvloeiden zullen deze avond te zien zijn.
Francesca Strik Lievers : Geurende Woorden (10 min video)
Een stem kan als luid worden beschreven, maar het kan ook helder, of glad zijn. Vergelijkbaar hiermee kan een kleur warm zijn, en een geur zoet. Dit zijn voorbeelden van linguïstische synesthesie; een wijze van spreken waarbij een zintuigelijke ervaring worden omschreven met woorden die je normaal gesproken bij een ander zintuig gebruikt.
Waarom is het gebruikelijk om te beschrijven wat we horen of zien door middel van tastbare woorden (zoals een gladde stem en een warme kleur), terwijl tastbare gevoelens minder vaak worden beschreven door auditieve of visuele woorden? Francesca, linguïst op de Universiteit van Genua, analyseert deze synesthesie-gerelateerde vragen en zal hier meer over komen vertellen.
Anton Dorso: Kunstenaars en Synesthesie (10 min video)
Anton is een psycholoog en synesthesie onderzoeker bij de Staatsuniversiteit van Moskou. Hij doet onder andere onderzoek naar het opvallende feit dat veel (parfum)artiesten synestheten zijn. Hij komt vertellen over deze zeldzame manier van waarnemen waarin geur, kleur en geluid worden gelinkt, en zal uitleggen hoe inzicht in dit fenomeen ontzettend waardevol kan zijn voor de algemene parfum en geur wetenschap.
Tessa van Leeuwen: Kleuren Ruiken
Tessa is een cognitief neurowetenschapper bij het Donders Instituut. Deze expert zal ter inleiding uitleggen wat synesthesie precies is en waarom er tot voorheen zo weinig aandacht was voor de reuk in wetenschappelijk onderzoek naar dit fenomeen. Ze zal in haar lezing ook een inzicht geven in de verhalen van geur-synestheten. Hiermee zal ze helpen een voorstelling te maken van hoe het is om te leven met deze bijzondere manier van waarnemen.
Performances
Amy Toner: Dansende Geuren (Video)
Choreograaf Amy Toner vertaalde geuren naar ‘The Dance Film’. ‘The Dance Film’, Parfum, is een collage aan bronnen, teksten en geuren uit Caro Verbeeks proefschrift. Het werk is een eerbetoon aan de Franse futuristische artiest, Valentine De Saint-Point.
Concept en Performance: Amy Toner
Filmmaker: Jonathan Mewett
Han van der Vegt: Geur Poëzie
Han van der Vegt is een dichter en vertaler die gespecialiseerd is in lange verhalende en gedichten. Hij vertaalde verschillende geur-ervaringen naar een gedicht: Cervelprofumo, dat hij tijdens deze avond zal voordragen.
Ibo Bakker: Horen en Ruiken
In 1932 schreef Marinetti – leider van de futuristen – een gedicht over het geurspoor van een vrouw. Musicus Ibo Bakker vertaalde het historische gedicht en de indrukken van de geuren, in een geluidsstuk: Sillage Rumeureuse. Kan jij horen waar de vrouw naar rook?
Online Volgen
Met het oog op de richtlijnen van de overheid, zijn er slechts enkele plaatsen beschikbaar voor onze Odorama op locatie. Daarom is deze lezing ook online te volgen, via Instagram. Tijdens onze Odorama avonden speelt de ervaring van geur een grote rol. Deze ervaring verdwijnt niet online. Als je een livestream ticket koopt, krijg je een real-life sample-kit bij je thuis gestuurd met de geuren en smaken die horen bij het programma.
Informatie
Odorama 42: Can you smell blue?
Donderdag 29 oktober van 20:00 tot 22:30
Mediamatic Biotoop, Dijksgracht 6, Amsterdam. Of via Instagram live met een geur-kit die naar je thuis wordt gestuurd.
Tickets: Volledige prijs €12,50 | Student / Artiest / Stadspas €8,75*
*We geven korting voor studenten en artiesten. Als je hiervoor in aanmerking komt zullen we om je kvk nummer of studentenpas vragen. Voor vragen stuur een email naar program@mediamatic.nl
Je kan een Livestream ticket kopen tot dinsdag 27 oktober 14:00 uur. Dan is er genoeg tijd om je een geur-kit te sturen. De Livestream zal voor iedereen toegankelijk zijn op Instagram.
