Pragmatisch en romantisch
Frank van de Goot begint de avond met een levendige lezing over zijn werk als patholoog-anatoom. Hij vertelt kort iets over de geschiedenis van de pathologie en over de verschillende vormen van het vak die door hem en zijn collega's beoefend worden. Vervolgens schotelt hij het publiek een aantal zaken uit de praktijk voor, waarbij hij ook expliciete beelden van lijken laat zien.
Van de Goot benadrukt telkens dat het van groot belang is om geen voorbarige conclusies te trekken en zo objectief mogelijk te beschrijven wat je ziet. Dit noemt hij 'de kunst van het terughoudend zijn'. Zo is het bijvoorbeeld niet correct om een snee in de huid van een lijk te omschrijven als een messteek, maar beter om dit een 'scherprandige huidperforatie' te noemen. Je weet immers nooit zeker wat er met iemand gebeurd is!
Frank van de Goot's praktische houding tegenover de dood krijgt tegenwicht van Frank Starik's verhaal over het project Eenzame Uitvaart. Met een gedicht brengt Starik een poëtisch eerbetoon aan iedere Amsterdammer die niemand meer heeft die zijn uitvaart komt bezoeken. Waar het motto van de patholoog-anatoom is 'Beschrijf wat je ziet, niet wat je denkt', is het juist de rol van de dichter om te beschrijven wat er niet is. Uit het kleine beetje informatie over iemands leven dat de Sociale Dienst doorgeeft moet de dichter een gedicht componeren.
Starik wil met het gedicht dat hij voor iemand schrijft een verhaal aan de overledene teruggeven. Zoals wij telkens voor onszelf een narratieve structuur geven aan ons leven, probeert Starik het verhaal te herconstrueren van iemand die dit zelf niet meer kan en niemand anders heeft die dit voor hem of haar kan doen. Tot slot leest Starik een aantal gedichten voor uit het boek De eenzame Uitvaart, waarin de gedichten verzameld zijn. Frank blijkt een prachtig voorlezer en het publiek wil meer gedichten horen!
Uitingen van rouw
Marije ten Brink en Kathrin Hero zijn de ontwerpers van het online monument Tot Zover Jij & Ik en geven tijdens de Passed Away Salon een introductie tot dit project. Tot Zover Jij & Ik is een website waar aan nabestaanden een eigen bijdrage kunnen leveren met een herinnering aan een geliefde. Marije en Kathrin laten zien hoe de site werkt en vertelden welke dilemma's zij tijdens het ontwerpproces tegenkwamen.
Vanuit het publiek komt er kritiek op bepaalde keuzes die je als gebruiker van de site gedwongen bent te maken. Zo wordt er gevraagd om de overledene te omschrijven met een kleur en moet er gekozen worden uit een lijst typeringen, zoals 'mijn wonder', 'mijn raadsel' of 'mijn oogappel'. Met deze stappen willen Marije en Kathrin de gebruiker laten nadenken over wat de overledene voor hun betekent. Ook willen ze hiermee mensen te helpen die moeite hebben om de juiste woorden te vinden. Maar voor sommige leden van het publiek werken deze vragen juist averechts. Zij hebben het gevoel in een sentimenteel keurslijf te worden gedwongen en willen de mogelijkheid hebben om eigen beschrijvingen in te vullen.
De performance van Emile Zile is niet alleen een mooie afsluiting van de avond, maar biedt ook een andere invalshoek op de discussie die is ontstaan over Tot Zover Jij & Ik. '0 views. 0 comments. 0 responses' is Emile Zile's verzameling van YouTube filmpjes die zijn gemaakt ter herinnering aan een overleden vriend of familielid. Emile heeft videos geselecteerd die begeleid worden door het nummer "I'll Be Missing You" van Puff Daddy, een lied dat blijkbaar erg vaak gebruikt wordt voor dergelijke memorials. Tijdens de performance laat Emile eerst een aantal van deze videos achter elkaar zien en sampelt hij vervolgens de beelden en de muziek door elkaar.
Het is opvallend hoe sterk de videos op elkaar lijken. Hoewel ze allemaal afzonderlijk zijn gemaakt is de beeldtaal en de muziek bij allemaal precies hetzelfde: slideshows van foto's uit de jeugd van de geliefde gaan langzaam over in recente foto's, met teksten die uitdrukken hoezeer diegene wordt gemist, en telkens "I'll Be Missing You" op de achtergrond. Hoewel iedereen op YouTube de vrijheid heeft om op eigen wijze creatieve expressie te geven aan gevoelens van rouw, blijkt dat de meeste mensen toch graag binnen een bestaand format werken.
Wellicht geeft dit aan dat de sturende opties op Tot Zover Jij & Ik door veel mensen dankbaar worden aangegrepen als handvat, en niet altijd een bron van ergernis zijn. Er zijn vele manieren om tegen de dood aan te kijken en ook vele manieren om te rouwen. Deze kunnen prima naast elkaar bestaan of met elkaar overlappen. Uiteindelijk vinden mensen zelf een vorm van denken aan de dood en de doden die bij hen past. En voor degenen die door niemand herinnerd worden is er altijd nog Frank Starik!
