Venus née/ Praecox

Venus, Godin van de schoonheid en de liefde, werd geboren uit het schuim van de zee. Ze heet ook Aphrodite (uit het zeeschuim opduikende) en haar bijnaam is Urania, dochter van Uranus, de oudste heerser van het heelal. Urania ontstond uit het schuim der zee waarin de afgesneden teelbal van Uranus was gevallen. Alles goed en wel, maar hoe moet je je die geboorte nu eigenlijk voorstellen? Kwam de dame in al haar bevalligheid aandrijven op een grote schelp, of smeten de golven haar bruut op het strand? Was het een spektakel of een rimpelloze gebeurtenis?

In de eigentijdse 'Venus-machine' Venus Née/Praecox (De Geboorte van Venus/Voortijdig) is het raadsel van haar verschijning in scène gezet en wordt een tipje van de sluier opgelicht. Een emmer tot aan de rand gevuld met water, neergezet op een verhoging; op een sokkel daarachter een monitor met beelden van een vloeistofreservoir tegen een witte achtergrond. Venus Nêe kondigt zich aan door een steeds heviger wordende geluidstrilling, een vibratie zo sterk dat het water erdoor in beroering wordt gebracht, gaat kolken en overborrelt. Dan voltrekt zich op het scherm de onontkoombare eruptie, waarna de rust weerkeert... Venus komt opzetten uit de waterspiegel. Zo ongeveer moet het gegaan zijn, maar of ze blond was of bruin, dat blijft gelukkig een geheim.

De samenvoeging van twee natuurkundige effecten: het effect van water door toenemende geluidstrillingen in beweging gebracht, en het effect in beeld en geluid van een explosie in een vloeistofmassa in slow motion, bleek... Venus Née/Praecox. Maar hoezo Voortijdig? Werd ze te vroeg geboren? Alleen in die zin dat de geboorte als moment suprème voorgoed afrekent met de 'verwachting'. De verwachting opgevat als een creatieve toestand waarin de verbeelding op volle toeren werkt. De verwachting staat in het teken van het plezier dat je kunt beleven aan de 'aankondiging', en in het teken van de 'illusie' die je kunt hebben over wat komen gaat. Ondanks haar schoonheid maakt de climax van de 'verschijning' abrupt een einde aan de spanning en is daarom altijd te vroeg.

Venus Née/Praecox is niet alleen de zinnebeeldige geboorte van Venus, maar ook een 'Venus-machine', een gepolariseerde liefdesmachine waarin het vrouwelijke en het mannelijke op elkaar reageren (de ejaculatie op het scherm spreekt boekdelen). De hele installatie lijkt opgebouwd uit tegenstellingen: de concrete aanwezigheid van de emmer water versus het imaginaire beeld op het scherm; de stilte versus het lawaai; een klassiek verhaal uitgevoerd in high ter/r-materialen; een conceptuele vorm voor een emotionele inhoud. Apollo beteugelt Dionysus. Een uitgekiend systeem van dualiteiten om de chaos van de emotie in banen te leiden.

Het geluid in Venus Née/Praecox heeft een zeer suggestieve werking en bepaalt in grote mate de spanning van wat je ziet, te meer omdat het de beelden ook echt in beweging zet, de materie met leven bezielt. Peter Zegveld wordt niet voor niets wel eens 'geluidssculpturist' genoemd. In een ander geruchtmakend project Dynamica Tumultus maakte hij gebruik van het dopplereffect (het natuurkundige verschijnsel dat een toon die nadert van hoogte verandert op het moment dat hij je passeert). Op een stuk afgesloten snelweg werd een spectaculair concert uitgevoerd door een orkest én door langscrossende auto's en motorfietsen, speciaal geselecteerd op hun verschillende timbre-eigenschappen.

Venus Née/Praecox is een werk waarin - net als in zijn tekeningen en schilderijen - Zegvelds directe, lijfelijke aanwezigheid geen rol speelt. Zijn performances worden juist bepaald door zijn présence, door de manier waarop hij geluid en materiaal manipuleert en een heel proces laat zien. Wat kun je doen als je een werk wilt maken waarbij je afstand doet van jezelf als medium, als energiebron, en waarin je toch een 'gebeuren' toont? Juist, dan kies je die media die stekkers hebben om in stopcontacten te steken. De reuzen van de twintigste eeuw hoeven soms maar op een knopje te drukken...