A virus of sadness

Begin 1989 vertrok ze naar New York. Een jaar lang zou ze een atelier tot haar beschikking hebben en kunnen verblijven in een stad die hel en hemel tegelijk is. Het kwam mooi uit. De middelmaat was ze zat. Het hele benauwende video-gebeuren begon haar danig de keel uit te hangen. Er moest maar eens een punt achter worden gezet. Geen video meer.

De vlucht over de oceaan markeerde het begin van de bevrijding. Ver weg van Nederland en Europa zou ze zich kunnen wijden aan totaal ander werk. Maar een boek dat New York beschreef als de metropool waarin de prostitutie totaal is, het geweld besmettelijk en de eenzaamheid radicaal, gooide roet in het eten. Ze kreeg ideeën voor een videoscript.

Het is net als een grote tanker die een andere koers wil volgen maar door zijn gewicht in dezelfde richting doorvaart. Het mechanisme van negen jaar video-maken zet je niet één—twee—drie stop. De hang tot vertellen evenmin. Hoe dan ook, binnen drie maanden was het script vrijwel af. Ze heeft het maar opgeborgen. Daar was ze de oceaan niet voor overgestoken.

Ze kocht een televisie. Zo vaak als maar kon bekeek en fotografeerde ze de beelden van het six o'clock news. De moorden van de dog werden in deze uitzendingen besproken, de gewelddadige arrestaties getoond, de familieleden van de moordenaars geïnterviewd. Zes foto's kwamen hieruit voort, zes portretten van moordenaars die nu de wanden van de installatieruimte sieren. Of zijn het portretten van slachtoffers? Van hun gezichten valt niets af te lezen. De ondervragingen lopen vast. Ze zullen nooit bekennen.

Op een van haar foto's is rechts een jongen afgebeeld waarvan het gezicht zo verschrikkelijk alledaags is dat er wel iets mis mee moet zijn. Doar moet iets achter steken. Het blauw van de achtergrond geeft echter niets prijs, onderstreept slechts de kille onbepaaldheid van zijn voorkomen. En ook het gebouw dat links op de foto trillend de nacht inschiet, houdt zich stom. Heeft hij hier gewoond? Gewerkt? Is hier misschien de misdaad begaan? Dat zou je kunnen opmaken uit het sadistische bijschrift: / Put my Arms around Her and pinned Her to the Building... Er is dus kennelijk een 'haar'. Is er liefde in het spel?
Uit de onderdelen van de foto kun je nauwelijks iets wijzer worden, maar uit het geheel spreekt een bepaalde eenzaamheid. De eenzaamheid van de moordenaar.

Die van het slachtoffer. De eenzaamheid van de maakster en die van het individu dat zich geen rood weet met de op hem werkende invloeden von de medio. Het heeft niets te maken met het romantische gevoel van verlatenheid en het zich verloren voelen in een onverschillig geworden wereld (alleen-op-de-wereld). Het gaat om de radicale en moderne eenzaamheid die wordt gecreëerd door het teveel aan contact, door een overdosis van kanalen en connecties. De paradox waar wij voor staan is deze: de drang tot communiceren produceert eenzaamheid.

Deze ongerijmde eenzaamheid spreekt niet alleen uit de portretten. In alle elementen van haar installatie A Virus of Sadness is deze terug te vinden: in de video-contactadvertenties die te zien zijn op de lichtgroene, transparante fauteuils, in de tien tragikomische downskoppen, in de kleine ronde zeefdrukken von hoofden en blikken die zich afwenden, in de buikspreekpop die om de twee minuten zijn jasje opendoet en Please touch roept, en natuurlijk in de ruimte zelf, die beklemmende turkooizen kamer. Het lijkt wel een von de kamers uit de film Secret Beyond the Door van Fritz Lang, een van die zeven geheimzinnige kamers die uiteindelijk reconstructies blijken te zijn van vertrekken waarin ooit een moord heeft plaatsgevonden.

Eenzaamheid gaat gepaard met een sensatie van leegte, en leegte is de voedingsbodem van geweld. Een redeloos, reactief geweld. Aanrandingen, seksmoor den, slachtpartijen, maniakale zelfmoorden, masochistische mishandelingen, perverse offermoorden - dat is het geweld dat overal de kop opsteekt. En als het niet de kop opsteekt dan sluimert het, geduldig en alert, klaar om bij de geringste insinuatie, de miniemste agressie te exploderen. Once She had mode me touch her Knee. A Strange Feeling. I had said to Her: 7 am not the Kind of Man who is Satisfied with a Knee.' Her Answer: That would be Disgusting!' Deze tekst staat groot gedrukt op een van haar portretten. Je hoeft niet veel fantasie te hebben om te weten waar deze situatie op zal uitlopen.
In tegenstelling tot haar vorige installaties waarvan de voorwerpen en rekwisieten min of meer voortvloeiden uit de videotapes, zijn de op de grond geprojecteerde videobeelden in A Virus of Sadness slechts een van de vele elementen die de installatie uitmaken. Elk element kan op zichzelf staan, want elk draagt het virus von de eenzaamheid. En tegelijk vertoont elk element de symptomen van bruut geweld dat ieder moment kan losbarsten in de turkooizen moordkamer van Lydia Schouten.